به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، از آنجا که مسوولان ایران‌خودرو هیچ واکنشی نسبت به تولید پیکان جدید نشان ندادند، این شایعه آنقدر دهان به دهان چرخید و آن چنان قوت گرفت که برخی حتی از معرفی نمایندگی‌هایی از سوی ایران‌خودرو برای پیش فروش پیکان جدید نیز خبر دادند.
آمد و رفت پیکان
اما ماجرای پیکان جدید ایران‌خودرو چیست؟ آیا واقعا گاو شیرده ایران‌خودرو قصد بازگشت به «جاده مخصوص» را دارد؟ آیا پس از فیس لیفت پژو و سمند، چشم ایرانی‌ها به فیس لیفت پیکان هم روشن خواهد شد؟ راستی اگر پیکان جدید، وجود خارجی دارد و آمدنش شایعه نیست، قیمت آن چقدر است؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها باید به یک دهه پیش برگردیم، به بیست و پنجمین روز از اردیبهشت‌ماه 84؛ روزی که خودروسازی ایران با فرزند ارشد و سر به راهش وداع کرد. پیکان در سال 1346 و پس از عقد قرارداد میان ایران ناسیونال (ایران‌خودرو فعلی) و گروه صنعتی روتس انگلستان (شرکتی که در حال ورشکستگی بود)، وارد زندگی ایرانیان شد و نزدیک به چهار دهه میهمان «جاده مخصوص» ماند. البته پیکان در اصل متعلق به شرکت «تالبوت» از زیرمجموعه‌های گروه صنعتی روتس بود و در طول حدودا 40 سالی که به تولید رسید، ایران‌خودرویی‌ها توانستند آن را در چند مدل از جمله «پیکان معمولی»، «پیکان جوانان» و «پیکان استیشن» و حتی «پیکان اتومات»، روانه بازار کنند.
پیکان با وجود آنکه امکانات خاصی نداشت و خودرویی بسیار ساده به‌شمار می‌رفت، عجیب در دل ایرانی‌ها جا باز کرد و حتی برخی از مسوولان دولتی (در قبل و بعد از انقلاب)، از آن به‌عنوان خودرو شخصی استفاده می‌کردند. معروف است که نخست وزیر دولت قبل از انقلاب، پیکان داشته و با همین خودرو به محل کار خود می‌رفته است. در دوران بعد از انقلاب نیز می‌توان به افرادی مانند محمد ستاری‌فر، رئیس پیشین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اشاره کرد که خودرو شخصی‌اش پیکان بود.
نگاهی به فیلم و سریال‌های پیش از انقلاب و حتی دهه 60، به خوبی مشخص می‌کند که پیکان چه جایگاهی در نزد ایرانی‌ها داشته و این خودرو چه خاطراتی را از خود به جا گذشته است. اگرچه پیکان در مقایسه با خودروهای دوران خود، محصولی معمولی و ساده به‌شمار می‌رفت، اما در ایران جایگاهی ویژه داشت و حتی برخی کارشناسان، خودروسازی کشور را مدیون آن می‌دانند.
به گفته آنها، خودروسازی ایران وامدار و مدیون پیکان است و حالا هم که توفیقاتی در عرصه طراحی و ساخت خودرو به دست آمده، نمی‌توان نقش پیکان را در این اتفاقات خوب انکار کرد. به‌عبارت بهتر، کارشناسان معتقدند اگر امروز می‌توانیم در طراحی و ساخت خودرو و قطعه‌سازی ادعایی داشته باشیم به‌خاطر آن است که از وجود پیکان به‌عنوان پایه و اساس این صنعت بهره برده‌ایم.
با همه کش‌و‌قوس‌هایی که بر سر تولید پیکان در ایران به‌وجود آمد، این میهمان انگلیسی سال‌ها در «جاده مخصوص» زندگی کرد و دست آخر نیز محترمانه و در شرایطی که خیلی‌ها راضی به رفتنش نبودند، راهی موزه شد. «پیکان ارابه‏ای بود که صنعت خودرو ایران بر دوش آن شکل گرفت و امروز به موزه می‌رود تا نظاره‏گر اعتلای این صنعت کشور باشد»؛ این جمله را اسحاق‌جهانگیری وزیر وقت دولت اصلاحات در اردیبهشت‌ماه 1384 روی آخرین پیکان تولیدی نوشت تا این خودرو با صندوقی پر از خاطرات برای ایرانی‌ها، با «جاده مخصوص» وداع کند.
پیکان چرا رفت؟
در مورد حذف پیکان از خودروسازی ایران، روایات مختلفی وجود دارد؛ برخی می‌گویند پیکان رفت تا جا برای تندر-90 باز شود و برخی نیز تاکید می‌کنند که مصرف سوخت و آلایندگی بالا و همچنین نداشتن امکانات، دلایل اصلی رفتن پیکان محسوب می‌شوند. این وسط یک روایت دیگر نیز وجود دارد که می‌گوید یک سری حواشی و اتفاقات غیر صنعتی، حذف پیکان از خودروسازی ایران را رقم زده است. هرچه هست، پیکان با به جا گذاشتن تیراژی حدود دو میلیون و 300 هزار دستگاهی، به موزه رفت تا نظاره گر اعتلای صنعت خودرو ایران باشد و این در حالی است که برخی از کارشناسان و مسوولان پیشین و فعلی ایران‌خودرو هنوز هم از رفتن پیکان گله کرده و معتقدند تولید این خودرو باید ادامه می‌یافت.
استدلال آنها این است که با رفتن پیکان، نه تنها خودروسازی کشور سرمایه‌ای ملی را از دست داد؛ بلکه ایران‌خودرو نیز به لحاظ مالی بسیار متضرر شد؛ زیرا نه ایران‌خودرو و نه هیچ خودروسازی دیگری نتوانست جایگزین مناسبی برای پیکان بیاورد.
هر چند قرار بود تندر-90 جای پیکان را در بازار خودرو ایران بگیرد، اما آغاز تولید آن با قیمتی نزدیک به 10 میلیون تومان، از همان ابتدا نشان داد این محصول نمی‌تواند جانشین خوبی برای پیکان باشد. قیمت پیکان آنقدر برای ایرانی‌ها به‌صرفه بود که بسیاری از آنها چندان توجهی به امکانات اندکش نداشتند و شش هفت میلیون تومان می‌دانند و حتی با بی‌کولری‌اش هم می‌ساختند.
آغاز پروژه پیکان جدید
اما ایران‌خودرویی‌ها ازآنجاکه می‌دانستند پیکان دیر یا زود از خط تولیدشان حذف خواهد شد، زودتر دست به کار شده و در اواخر دهه 70، پروژه طراحی و تولید پیکان جدید را کلید زدند. پروژه موردنظر «X11» نام داشت و قرار بود طی آن خودرویی جدید روی پلت‌فرم پیکان ساخته شود، خودرویی که در عین داشتن قیمتی مناسب، از امکاناتی به روز هم بهره ببرد.
این پروژه در دوران مدیریت منوچهر غروی در ایران‌خودرو و با مسوولیت حمیدرضا کاتوزیان (نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی) آغاز می‌شود، اما آن‌طور که «کاتوزیان» در گفت‌و‌گوی چند سال پیش خود با «ایسنا»، عنوان می‌کند، با وجود به سرانجام رسیدن پروژه موردنظر در سال 81، مدیریت جدید ایران‌خودرو آن را به حالت تعلیق درمی‌آورد.
اظهارات کاتوزیان در شرایطی است که سه سال بعد از توقف پروژه پیکان جدید، ایران‌خودرویی‌ها مجبور به حذف پیکان از خطوط تولید خود می‌شوند و در مقابل، وزرات نفت تعهد می‌دهد که بابت این اتفاق، 310 میلیون دلار به حساب آبی‌های جاده‌مخصوص واریز کند. با این حال و به ادعای انجمن خودروسازان و مسوولان ایران‌خودرو، وزارت نفت تا 3سال و اندی پس از حذف پیکان از چرخه تولید، تنها 90میلیون دلار به ایران‌خودرو می‌پردازد و 220 میلیون دلار آن باقی می‌ماند.
احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان در همان دوران و طی گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» اعلام می‌کند که طبق توافقنامه منعقد شده میان وزرای نفت و صنایع و معادن وقت و شرکت ایران‌خودرو، باید 310میلیون دلار بابت خروج پیکان از خط تولید، به ایران‌خودرو پرداخت شود، اما با گذشت بیش از سه سال از رفتن پیکان، هنوز 220 میلیارد تومان از این پول پرداخت نشده است. هر چند مشخص نیست سرانجام این پول طی سال‌های گذشته به حساب بزرگترین خودروساز ایران واریز شده یا نه، اما به هر حال ازآنجاکه به ادعای ایران‌خودرویی‌ها، وزرات نفت تعهد مالی خود را انجام نمی‌دهد، آنها (مسوولان ایران‌خودرو) تصمیم می‌گیرند پروژه پیکان جدید را در سال 84 دوباره فعال کنند. در کنار بدعهدی وزارت نفت و عدم پرداخت 220 میلیون دلار به ایران‌خودرو، افتادن این شرکت در گرداب مالی (پس از رفتن پیکان) از یک سو، شکست پروژه L90 (پروژه‌ای که قرار بود از دل آن خودرویی ارزان قیمت بیرون بیاید)، از سویی و یکه‌تازی پرایدسایپا در بازار خودروهای ارزان نیز از سویی دیگر، همه و همه آبی‌های جاده مخصوص را به فکر بازگشت پیکان می‌اندازد. از همین رو در اواخر سال 84 و تنها چند ماه پس از رفتن پیکان، پروژه X11 دوباره به راه می‌افتد تا خودروسازی ایران در آستانه بازگشت پیکان قرار گیرد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند بحران مالی که ایران‌خودرویی‌ها در اواسط دهه 80 به آن مبتلا شدند، از خروج پیکان و عدم پرداخت 310 میلیون دلار وعده داده شده از سوی وزارت نفت، سرچشمه می‌گیرد. به گفته آنها، تا سال 84 که ایران خودرو از وجود پیکان به‌عنوان محصولی پرتیراژ و پرفروش، بهره کافی را می‌برد، با بحران مالی مواجه نبود؛ زیرا پیکان «گاوی شیرده» به حساب می‌آمد و با وجود آن، بحران مالی اصلا معنایی برای آبی‌های جاده مخصوص نداشت.
چه کسی پیکان جدید را رد کرد؟
بشنویم اما از ماجرایی که یکی از مسوولان ارشد ایران‌خودرو در مورد پروژه پیکان جدید روایت می‌کند. به گفته وی، پروژه پیکان جدید پس از ازسرگیری، سرانجام در سال 85 به نتیجه می‌رسد و حتی علیرضا طهماسبی وزیر صنایع وقت دولت نهم نیز موافقت و حمایت خود را از آن اعلام می‌کند. طهماسبی طی یکی از اظهارنظرهایش در این مورد، تاکید می‌کند که وزارت صنایع امکانات مناسب و وام خوبی را برای طراحی و تولید پیکان جدید در نظر گرفته است.
وی این را هم گفته بود که پروژه پیکان جدید، سرمایه‌گذاری بالایی را به خود می‌بیند و پس از سه سال توقف و با انجام یکسری اصلاحات، احیا شده است.
اما بدون تردید برگ برنده ایران‌خودرویی‌ها در پروژه پیکان جدید، قیمت آن بود، چه آنکه این خودرو قرار بود قیمتی بین هشت تا 14 میلیون تومان داشته باشد. هر چند ایرانی‌ها آخرین پیکان‌های تولیدی را با قیمتی حدود هفت میلیون تومان خریده بودند، اما به گفته کارشناسان، اگر پیکان جدید با قیمتی بالاتر از اینها روانه بازار می‌شد، با توجه به تغییر ظاهر و اضافه شدن امکانات رفاهی و ایمنی به آن، باز هم مورد استقبال مشتریان قرار می‌گرفت.
اما برگردیم به روایت یکی از مسوولان ارشد ایران‌خودرو در مورد داستان پیکان جدید. وی می‌گوید: با وجود آنکه طهماسبی وزیر وقت صنایع نیز از پروژه پیکان جدید حمایت به عمل می‌آورد، اما این خودرو در نهایت مجوز ورود به خط تولید ایران‌خودرو را دریافت نمی‌کند.
این مقام ارشد، دلیل ناکام ماندن پروژه موردنظر را مخالفت علی اکبر محرابیان، دیگر وزیر صنایع دولت نهم با تولید پیکان جدید، عنوان کرده و تاکید می‌کند:پس از آنکه محرابیان جای طهماسبی را در وزارت صنایع دولت نهم گرفت، پروژه پیکان جدید را نزد وی بردیم تا مجوز تولید آن را بگیریم، اما محرابیان از آینده پروژه اظهار نگرانی و اجازه تولید را صادر نکرد.
به گفته وی، نگرانی محرابیان از این بوده که پروژه موردنظر به اصطلاح نگیرد و مشتریان از پیکان جدید استقبال نکنند و شکستی سخت در کارنامه وزارت صنعت و خودروسازی ایران ثبت شود.
این مقام ارشد ایران‌خودرو تاکید می‌کند که در پروژه X11، چند مدل محصول روی پلت‌فرم پیکان ساخته شده و عکسی که در فضای مجازی با نام «پیکان جدید» منتشر شده نیز واقعیت دارد و یکی از آن مدل‌ها است.
گفته‌های این مقام ارشد در حالی است که ایران‌خودرویی‌ها رسما تولید پیکان جدید را مورد تایید قرار نداده و تاکید می‌کنند که قصد دارند محصولاتی به روز و مطابق با استانداردهای روز دنیا در قالب شراکت با خودروسازان معتبر جهان، بسازند.
هر چه هست، فعلا که هیچ خبری از تولید و عرضه پیکان جدید به گوش نمی‌رسد و آنچه از برنامه‌های ایران‌خودرو برمی آید، تولید محصولاتی مشترک با خودروسازانی مانند پژو و رنو است و کسی حرفی از پیکان جدید نمی‌زند.