تغییر ماهیت مناطق آزاد برای تولید خودرو

به گزاش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت ، در میان صنایع، موضوع تولید خودرو در مناطق آزاد چند سالی است که مورد تاکید مسئولان قرار گرفته زیرا صفر بودن تعرفه واردات و دستیابی آسان به کشورهای همسایه صادرات این صنعت را سرعت بخشیده و هزینه‌های صادرات ازجمله حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد. براساس مقررات مناطق آزاد، تولیدکنندگان خودرو در این مناطق و مناطق ویژه اقتصادی مجازند متناسب با میزان ارزش‌افزوده و مواد و قطعات داخلی به‌کار رفته در خودروهای تولید شده (به تشخیص کمیته تعیین ارزش‌افزوده)، پس از انجام تشریفات گمرکی، پرداخت سود، حقوق و عوارض قانونی مربوط به آن بخش، از قطعات وارداتی که در تولید خودرو استفاده شده است، بخشی از خودروهای تولیدی یادشده را به سایر نقاط کشور وارد کنند. بنابراین براساس قانون، تولید خودرو برای خودروساز در این مناطق ارزان‌تر تمام می‌شود. ایجاد بزرگترین سایت تولید خودرو در آسیا واقع در منطقه آزاد چابهار که در جنوب شرقی ایران واقع شده، مدت‌هاست در دست بررسی است. برخی کارشناسان معتقدند در شرایط به وجود آمده در دوران پسابرجام و تمایلی که خودروسازان خارجی از خود نشان داده‌اند، شرایط برای ساخت کارخانه‌های خودروسازی در مناطق آزاد به‌ویژه چابهار فراهم شده و انتظار می‌رود این برنامه هرچه زودتر به نتیجه برسد.

قطب تولید خودرو در خاورمیانه
برای نمونه یک کارشناس مناطق آزاد معتقد است از آنجایی که خودروسازان مختلفی از کشورهای آلمان، ژاپن، ایتالیا و... برای بررسی شرایط سرمایه‌گذاری به ایران آمده‌اند، این سرمایه‌گذاران باید به مناطق آزاد و ویژه ایران برده شده یا با برنامه‌ریزی‌های سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد، از اکنون زمینه تولید خودرو با نشان‌های معتبر که قابلیت رقابت با انواع خودروهای مشابه بین‌المللی را داشته باشند، فراهم شود. عبدالرسول خلیلی با تاکید بر این مسئله که تولیدکنندگان خودرو در ایران باید برای حضور در بازار جهانی روی مناطق آزاد تمرکز کنند، بر این باور است که شرکت‌های خودروساز داخلی با انتقال صنایع خود به مناطق آزاد و ویژه، ضمن استفاده از مزایای قانونی، امکان بازسازی دوباره محصولات خود را براساس فناوری روز به‌دست می‌آورند. این استاد دانشگاه در یادداشتی که در پایگاه خبری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی منتشر کرده، توضیح داده که ورود بخش خصوصی به این عرصه می‌تواند از طریق جلب مشارکت‌های سرمایه‌های خارجی با هدف تشویق صادرات و استفاده از مزیت‌های رقابتی مناطق آزاد، دسترسی به بازارهای هدف بین‌المللی، مناطق آزاد کشور را تسهیل بخشیده و بازار داخلی را برای عرصه تولید با کیفیت و کاهش قیمت تمام‌شده، پرجاذبه کند.
به گفته خلیلی، جلب مشارکت خودروسازان معتبر خارجی از زمینه‌های تاثیرگذار تولید خودرو به‌عنوان هاب منطقه‌ای خواهد بود. «هاب» منطقه‌ای تولید خودرو با مشارکت نشان‌های معتبر خارجی سازنده خودرو می‌تواند ضمن ارتقای زمینه‌های رقابتی، کیفیت خودرو را افزایش دهد و باعث کاهش قیمت آن رفاه حال مصرف‌کنندگان شود.

بسته‌های جذاب سرمایه‌گذاری
تلاش   برای گفت‌وگو با این کارشناس به نتیجه‌ای نرسید اما آنچه مسلم است تولید خودرو در مناطق آزاد با رویکرد صادرات محصولات داخلی یا خودروسازان خارجی که حاضر به سرمایه‌گذاری در این صنعت شده‌اند، صنعت خودرو ایران را به بازارهای جهانی نزدیک‌تر کرده و احتمال محقق شدن برنامه صادرات یک میلیون خودرو در 1404 را بیشتر می‌کند. به باور استادیار دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت، مناطق آزاد با این فلسفه شکل گرفته‌اند که هزینه‌های تولید را کاهش دهند و محوری برای صادرات باشند. اگرچه به ظاهر این تئوری در مناطق آزاد ایران پیاده شده است اما در عمل مناطق آزاد ایران ماهیت‌های یاد شده را ندارند. امیرحسن کاکایی  اظهار می‌کند: برای نمونه اگرچه سرمایه‌گذار در این مناطق برای 10 سال از مالیات معاف خواهد بود اما به بهانه‌های مختلف از آن مالیات گرفته می‌شود. بنابراین اگرچه این مناطق در ظاهر آزاد هستند اما در واقعیت هیچ ظرفیتی برای سرمایه‌گذاری در آن دیده نمی‌شود. به گفته این استاد دانشگاه در دنیا برای جذب سرمایه‌گذار خارجی، بسته‌هایی در نظر گرفته می‌شود بنابراین هیچ سرمایه‌گذاری با اجبار حاضر به سرمایه‌گذاری نخواهد شد. معافیت از مالیات، انرژی ارزان و... به تنهایی اهمیت ندارد بلکه ارائه بسته‌ای شامل تمام تخفیف‌ها و برنامه‌های جذاب که گواه سرمایه‌گذاری اقتصادی باشد، از اهمیت برخوردار است. کاکایی که معتقد است کشورهای مختلف رقیب ایران برای جذب سرمایه‌گذار خارجی به حساب می‌آیند، با اشاره عقب ماندن ایران از برنامه‌های جذاب برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌گوید: حدود 30سال پیش هنگامی‌که سخن از معافیت مالیاتی به میان می‌آمد، تعداد سرمایه‌گذاران بسیار زیاد بود اما امروز هنگامی‌که این برنامه‌های تشویقی اعلام می‌شود، 10 کشور بزرگ دیگر از ایران جلوتر هستند. هنگامی‌که شخصی حاضر به سرمایه‌گذاری در چین می‌شود، این کشور از مزیت‌هایی نظیر قیمت ارزان کارگر، بی‌توجهی به محیط‌زیست و... برخوردار است. وی تصریح می‌کند: متاسفانه در بخش راه‌اندازی تولید در مناطق آزاد موفق نبوده‌ایم. مزایایی که به لحاظ ظاهری به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهیم، به اندازه‌ای جذابیت ندارد که آنها تمایل به سرمایه‌گذاری داشته باشند. البته برخی سرمایه‌گذاران جذب شده‌اند اما ایده آنها پایدار نمانده است. مهم تخفیف دادن نیست بلکه این برنامه‌ها در مقایسه با دیگران باید مزیت‌های رقابتی داشته باشد. به باور کاکایی مناطق آزاد به محلی برای واردات خودروهای خارجی تبدیل شده است. این رویکرد در ادامه پای واردات لوازم یدکی به این مناطق را باز کرد. بنابراین صنعت خودرو در این مناطق نه‌تنها به رشد تولید منجر نشد، بلکه کاهش تولید برخی لوازم یدکی را به همراه داشت. براساس این گزارش، مناطق آزاد به ویژه منطقه آزاد چابهار از بسترهای خوبی برای تبدیل شدن به قطب تولید خودرو در منطقه خاورمیانه برخوردارند. بیشتر مناطق آزاد ایران مزیت‌هایی همچون راهیابی به دریا یا آب‌های آزاد و همچنین همجواری با کشورهای همسایه را داراست. از سویی پیاده کردن قوانین سازمان تجارت جهانی در این مناطق، به مذاق سرمایه‌گذاران خارجی خوش‌تر آمده و آنها را برای حضور در ایران مشتاق‌تر می‌کند. در شرایط فعلی که برخی خودروسازان صاحبنام دنیا برای سرمایه‌گذاری در ایران ابراز تمایل کرده‌اند، انتظار می‌رود مسئولان و خودروسازان توجه بیشتری به راه‌اندازی سایت‌های خودروسازی در مناطق آزاد برای استفاده از مزیت‌های اقتصادی این مناطق داشته باشند.