سبقت بهای تولید از قیمت در «تحریم»

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، طبق گزارشی که خودروسازان به بورس داده‌اند، طی سال‌های 92 تا 96 تقریبا همیشه قیمت فروش بیش از بهای خام تولید بوده، اما در سال‌های 97 و 98، این نسبت عکس شده است. دلیل این اتفاق نیز برقراری دوباره تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران و به تبع آن، بروز مشکلات اقتصادی و رشد هزینه‌های تولید عنوان می‌شود. مبالغی که خودروسازان به‌عنوان «هزینه تولید» به بورس ارائه داده‌اند، در واقع بهای‌خام به شمار می‌رود، حال آنکه به گفته آنها، با احتساب هزینه مالی، اداری، فروش و...، قیمت تمام شده بسیار بالاتر از نرخ خام در این سال‌ها بوده و هست. به گفته خودروسازان، عدم تعادل بهای تمام شده تولید و قیمت فروش محصولات، ریشه در قیمت‌گذاری دستوری دارد. سال هاست به خودروسازان اجازه تعیین قیمت محصولات‌شان داده نمی‌شود و از همین رو آنها به شرکت‌هایی زیان ده تبدیل شده‌اند. البته با توجه به اینکه شورای رقابت از امسال بازه زمانی تغییر قیمت‌ها را کوتاه‌تر کرده، خودروسازان احتمالا در پایان سال با کاهش فاصله بهای تولید و مبلغ فروش مواجه خواهند شد. شورای رقابت پیش‌تر قیمت خودروها را سالی یک بار مورد بازنگری قرار می‌داد، اما از امسال به بعد، هر سه ماه یکبار نسبت به تغییر قیمت‌ها اقدام خواهد کرد. این در حالی است که خودروسازان معتقدند تا وقتی قیمت‌گذاری در حاشیه بازار انجام نشود، روند زیان‌دهی آنها ادامه خواهد داشت، زیرا شورای رقابت همواره قیمت‌هایی پایین‌تر از هزینه تمام شده تولید را برای خودروهای داخلی در نظر می‌گیرد.

جزئیات دخل‌وخرج خودروسازان
اما سراغ صورت‌های مالی خودروسازان طی هفت سال گذشته برویم و ببینیم بهای تمام‌شده و مبلغ فروش محصولات آنها طی این سال‌ها چه افت و خیزی را تجربه کرده است. این نکته را البته نباید فراموش کرد که اعداد و ارقام اعلامی به‌عنوان «مبلغ بهای تمام شده»، بهای خام تولید است و سایر مبالغ از جمله هزینه‌های مالی و... در آنها لحاظ نشده است. به عبارت بهتر، اگرچه در برخی سال‌ها بهای فروش بیش از بهای تولید بوده، بنابراین در نگاه اول، خودروسازان سود کرده‌اند؛ با این حال آنها می‌گویند با اضافه شدن «سایر هزینه‌ها»، گاهی قیمت تمام‌شده از بهای تولید بالاتر رفته و زیان نصیب شان شده است.

ابتدا از ایران‌خودرو شروع کنیم، شرکتی که طی سال 1392 چیزی حدود 7 هزار و 500 میلیارد تومان صرف تولید محصولات خود کرد. این در حالی بود که مبلغ فروش این شرکت نزدیک به 8 هزار و 500 میلیارد تومان اعلام شد. در سال 92 به ویژه 9 ماه آن و تا قبل از توافق هسته‌ای، خودروسازی ایران در اوج تحریم قرار داشت، بنابراین نه فقط ایران خودرو بلکه دیگر شرکت‌های خودروساز داخلی نیز بسیار کمتر از ظرفیت خود تیراژ داشتند. در سال 93 اما با توجه به بهبود روابط با خارج، اوضاع خودروسازی بهتر شد و تیراژ بالا رفت. ایران‌خودرو در این سال حدود 14 هزار و 230 میلیارد تومان صرف تولید محصولات خود کرده و در مقابل، نزدیک به 16 هزار و 750 میلیارد تومان بهای فروش خودروهای تولیدی‌اش بوده است. با این حساب، نسبت بهای فروش به تولید ایران خودرو در سال 93، از حدود هزار میلیارد تومان به 2هزار و 520 میلیارد تومان رسیده است که رشدی حدودا 154 درصدی را نشان می‌دهد.

بررسی عملکرد ایران‌خودرو در سال 94 نیز نشان می‌دهد مبلغ فروش محصولات این شرکت بیش از مبلغ بهای تمام‌شده آنها بوده است. بر این اساس، آبی‌های جاده مخصوص حدود 16 هزار و 480 میلیارد تومان صرف تولید محصولات خود کرده‌اند و در مقابل، بهای فروش آنها نزدیک به 18 هزار و 420 میلیارد تومان رسیده است. بنابراین مبلغ فروش آبی‌های جاده مخصوص باز هم بیش از هزینه خام تولیدشان بوده؛ هرچند این نسبت در مقایسه با سال 93 پایین آمده است. اختلاف بهای خام تولید با مبلغ فروش ایران خودرو در سال 94، به یک هزار و 940 میلیارد تومان رسیده که نسبت به 93، کاهش 23 درصدی را نشان می‌دهد.

بیشتر بودن مبلغ فروش نسبت به بهای تولید در ایران خودرو، طی سال 95 نیز رخ داده است. این شرکت در این سال حدود 23 هزار و 550 میلیارد تومان صرف تولید محصولاتش کرده و در مقابل، نزدیک به 25 هزار و 790 میلیارد تومان کسب درآمد از ناحیه فروش داشته است. بنابراین طی سال تحت بررسی، اختلاف بهای فروش و تولید خام ایران‌خودرویی‌ها عدد دو هزار و 240 میلیارد تومان را نشان می‌دهد. مقایسه این رقم با سال 94 نیز نشان می‌دهد نسبت موردنظر (اختلاف بهای تولید با فروش)، 5/  15 درصد بالا رفته است.

طبق صورت‌های مالی ایران خودرو، این شرکت در سال 96 نیز بهای فروشی بیش از بهای خام تولید داشته است. آبی‌های جاده مخصوص توانسته‌اند در این سال بهای فروش خود را به حدود 31 هزار و 450 میلیارد تومان برسانند، حال آنکه مبلغ بهای تمام شده خام تولیدشان حول و حوش 29 هزار و 590 میلیارد تومان برآورد بوده است. با تفریق این دو از یکدیگر، عدد هزار و 860 میلیارد تومان به دست می‌آید که در مقایسه با سال 95، کاهشی 17 درصدی را نشان می‌دهد. در سال 97 اما اوضاع عکس شده است، چه آنکه ایران‌خودرویی‌ها بدون احتساب هزینه‌های مالی و... نیز زیان دیده‌اند. طبق گزارش موجود، این شرکت در سال 97 حدود 23 هزار و 620 میلیارد تومان صرف تولید کرده، اما بهای فروش آن 20 هزار و 405 میلیارد تومان بوده است. بنابراین اختلاف بهای تولید و فروش در سال تحت بررسی، 3 هزار و 215 میلیارد تومان بوده است که نسبت به 96، حدود 73 درصد رشد کرده است. اینکه چرا در سال 97 چنین اتفاقی برای ایران خودرو افتاده و بهای خام تولید از مبلغ فروش پیشی گرفته، بیش از هر مساله دیگری با تحریم و به تبع آن، رشد شدید هزینه‌های تولید در ارتباط بوده است. در نهایت اما ایران خودرو طی سال گذشته نیز با افزایش بهای تولید نسبت به مبلغ فروش مواجه بود، چه آنکه حدود 38 هزار و 210 میلیارد تومان صرف تولید محصولات خود کرده اما در مقابل، درآمدی حدود 33 هزار و 320 میلیارد تومان از ناحیه فروش نصیب این شرکت شده است. با این حساب، نسبت بهای تولید به فروش ایران خودرو در سال 98 به چهار هزار و 890 میلیارد تومان رسیده است. مقایسه این عدد با سال 97 نیز حکایت از صعود «نسبت بهای تولید به بهای فروش» ایران خودرو دارد، یعنی 2/  55درصد رشد.

از ایران‌خودرو بگذریم و به سایپا برویم و ببینیم هزینه‌های تولید و بهای فروش محصولات این شرکت طی بازه زمانی تحت‌بررسی چقدر بوده است. سایپایی‌ها در سال 1392، بیش از سه هزار و 400 میلیارد تومان صرف بهای تمام‌شده تولیدشان کرده‌اند و در مقابل مبلغ فروش آنها نیز نزدیک به 3‌هزار و 680 میلیارد تومان بوده است. در سال 1393 هم سایپا توانسته بیش از 6 هزار و 900 میلیارد تومان خودرو بفروشد؛ حال آنکه مبلغ تمام‌شده تولید این شرکت کمتر از پنج هزار و 800 میلیارد تومان اعلام شده است. بنابراین نسبت اختلاف هزینه تولید خام و بهای فروش سایپا در سال 93 و نسبت به 92 رشدی 400 درصدی را نشان می‌دهد. در سال 94 نیز سایپا پنج هزار و 761 میلیارد تومان صرف تولید محصولات خود کرده‌، حال آنکه بهای فروش این شرکت شش هزار و 925 میلیارد تومان بوده است؛ یعنی اختلافی هزار و 164 میلیارد تومانی و 5/  6 درصد افزایش نسبت به 93. طی سال 95 نیز حدود چهار هزار و 920 میلیارد تومان بهای تمام شده تولید سایپا بوده، اما بهای فروش آن پنج هزار و 872 میلیارد تومان اعلام شده است، یعنی اختلافی 952 میلیارد تومانی. بنابراین اختلاف بهای خام تولید و فروش سایپا در 95 و نسبت به 94، بیش از 7/  21 درصد کاهش یافته است. در سال 96 نیز سایپایی‌ها حدود هفت هزار و 104 میلیارد تومان صرف تولید محصولات‌شان کرده‌اند و در مقابل، حدودا 9 هزار و 43 میلیارد تومان مبلغ فروش شان بوده است که اختلافی هزار و 939 میلیارد تومانی را نشان می‌دهد. بنابراین در مقایسه با سال 95، اختلاف بهای خام تولید و فروش، 104 درصد رشد کرده است.

در سال 97 اما نسبت هزینه و فروش محصولات سایپا عکس شده؛ به‌نحوی‌که 10 هزار و 430 میلیارد تومان مبلغ بهای تمام‌‌‌‌شده این شرکت بوده، اما مبلغ فروش، عدد هشت هزار و 475 میلیارد تومان را نشان می‌دهد. با توجه به اختلاف هزار و 995 میلیارد تومانی بین بهای تولید و فروش، این نسبت در مقایسه با سال 96 کمتر از یک دهم درصد بالا رفته است. سرانجام در سال 98 نیز بهای تولید محصولات سایپا به 13 هزار و 377 میلیارد تومان رسیده که نسبت به مبلغ 14 هزار و 303 میلیارد تومانی فروش، اختلافی 936 میلیارد تومانی را نشان می‌دهد؛ یعنی 53درصد افت نسبت به 97.

به پارس‌خودرو برویم و ببینیم سومین خودروساز بزرگ ایران چه کارنامه‌ای در بحث بهای تولید و فروش در بازه زمانی تحت بررسی از خود به‌جا گذاشته است. مبلغ بهای تمام‌شده تولید این شرکت در سال 1392 بیش از 861 میلیارد تومان بوده، اما مبلغ فروش آن کمی بیش از 890 میلیارد تومان بوده است. در سال 93 نیز مبلغ بهای تمام‌شده تولید پارس‌خودرو به حدود 880 میلیارد تومان رسیده که با مبلغ فروش تقریبا برابری می‌کند. بنابراین نسبت اختلاف بهای خام تولید و فروش پارس‌خودرو در سال 93 و در مقایسه با 92، کمتر یک دهم درصد است. طی سال 94 نیز مبلغ بهای تمام‌شده تولید پارس‌خودرو بیش از هزار و 563 میلیارد تومان بوده و در مقابل، مبلغ فروش به یک‌هزار و 701 میلیارد تومان رسیده است؛ یعنی اختلافی 138 میلیارد تومانی که نسبت به 93، رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد.

در سال 95 نیز مبلغ فروش پارس‌خودرو چهار هزار و 333 میلیارد تومان بوده، اما بهای خام تولید این شرکت حدودا سه هزار 896 میلیارد تومان ثبت شده است. بنابراین بین این دو اختلافی 437 میلیارد تومانی برقرار است که نسبت به 94، بالغ بر 217 درصد رشد را نشان می‌دهد. در سال 96 نیز مبلغ فروش پارس‌خودرو عدد 6 هزار و 679 میلیارد تومان را به ثبت رسانده، اما مبلغ بهای تمام‌شده تولید آن، 6 هزار و 146 میلیارد تومان اعلام شده است؛ یعنی اختلافی 533 میلیارد تومانی و 22درصد افزایش نسبت به 95. طی سال 97 اما داستان ایران‌خودرو و سایپا برای پارس‌خودرو نیز تکرار شده، چه آنکه مبلغ بهای تمام شده تولید این شرکت با عدد چهار هزار و 254میلیارد تومان از مبلغ فروش آن یعنی سه هزار و 852 میلیارد تومان جلو زده است. با توجه به اختلاف 402 میلیارد تومانی بهای خام تولید و فروش، این نسبت در مقایسه با 96حدود 6/  24 درصد کاهش داشته است. نهایتا در سال 98، پارس‌خودرو هزار و 152 میلیارد تومان صرف تولید محصولاتش کرده و از محل فروش، هزار و 96 میلیارد تومان به دست آورده است که اختلافی 56 میلیارد تومانی را نشان می‌دهد. با توجه به این رقم، نسبت اختلاف بهای خام تولید و فروش پارس‌خودرو در سال 98، حدود 87 درصد افت داشته است.

هرچند بررسی مبالغ بهای تمام‌شده تولید و مبلغ فروش خودروسازان طی سال‌های 92 تا 98، در ظاهر نشان می‌دهد آنها در بیشتر این سال‌ها سود کسب کرده‌اند، اما چون دیگر هزینه‌ها (به‌خصوص هزینه‌های مالی) در مبلغ بهای تمام‌شده تولید حساب نشده، سه خودروساز بزرگ کشور عملا دورانی ضررده را پشت‌سر گذاشته‌اند و هنوز هم در زیان هستند.