دو راهی فرجام قراردادهای خارجی

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، جمعه شب گذشته دونالد ترامپ بر عدم‌پایبندی ایران به روح برجام تاکید کرد حال آنکه ادعای رئیس‌جمهور آمریکا مبنی‌بر خروج از برجام هنوز شکل واقعیت به خود نگرفته است؛ چراکه ترامپ، تصمیم در این خصوص را به کنگره آمریکا محول کرده است؛ از آنجا که صنعت خودرو بعد از برجام یکی از اولین صنایعی بود که توانست در جذب سرمایه‌‌ خارجی قدم بردارد، بنابراین کنش‌های جهانی درخصوص برجام مورد توجه فعالان این صنعت است. به‌طوری که در حال حاضر مواضع ضدبرجامی ترامپ نگرانی‌هایی درخصوص آینده قراردادهای خودرویی و توسعه صنعت خودرو به‌وجود آورده است، با این وجود برخی کارشناسان معتقدند، در‌صورتی‌که کشورهای اروپایی طرف برجام بر حفظ تعهد خود باقی بمانند و تعهدات برجام از سوی همه طرف‌ها حتی در صورت بی‌تعهدی ایالات‌متحده رعایت شود؛ بنابراین نگرانی نسبت به آینده این قراردادها وجود نخواهد داشت.

در شرایطی این کارشناسان تاکید دارند، حمایت دولت‌های اروپایی از برجام موجب شده نگرانی درخصوص آینده قراردادهای خودرویی در شرایط حاضر کمتر از گذشته شود که آنها در عین حال معتقدند یکی از موضوعات مهم پایبندی این شرکت‌ها به ماندن در بازار ایران به میزان عمق فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری آنها در صنعت خودرو آمریکا بستگی دارد؛ به‌طوری‌که هرچه سهم بازار شرکای خارجی ایران در بازار آمریکا بیشتر شود، طرف خارجی با ریسک بیشتری برای حضور در بازار ایران مواجه می‌شوند و امکان تاثیرپذیری این قراردادها از حواشی ایجاد شده و مسائل سیاسی بیشتر خواهد شد. بنابراین اگر در قراردادهای منعقد شده با خودروسازان خارجی، نسبت سهم بازار این شرکت‌ها در آمریکا مورد توجه قرار گیرد، می‌توان درخصوص ریسک همکاری این شرکت‌ها با خودروسازی ایران پیش‌بینی‌هایی ارائه کرد. به این ترتیب در این گزارش بنابر سهم بازار شرکای صنعت خودرو ایران در آمریکا و سهامداران آنها به بررسی سرنوشت قراردادهای منعقد شده و مذاکرات در حال انجام می‌پردازیم؛ چراکه این بررسی می‌تواند آینده قراردادهای خودرویی را روشن کند.

سرنوشت قراردادهای منعقد شده
پس از توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های بین‌المللی بسیاری از کشورهای صاحبنام صنعت خودرو نسبت به حضور در بازار ایران ابراز تمایل کردند. این در شرایطی است که این شرکت‌ها با سنجش بازار کشورمان و آغاز مذاکرات، ورود خود به ایران را کلید زدند. به این ترتیب از سال گذشته تاکنون شاهد عقد چهار قرارداد و یک تفاهم نامه در صنعت خودرو هستیم و مذاکرات با شرکت‌های خارجی دیگر نیز همچنان ادامه دارد.اما بررسی‌ها حکایت از آن دارد که باوجود انعقاد برخی قراردادها به‌دلیل کنش‌های منفی رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا، نگرانی‌ها درخصوص فعالیت شرکت‌های یاد شده در ایران در حال تقویت شدن است. از سوی دیگر اما صنعت خودروی کشورمان که فکر توسعه از طریق مشارکت‌های خارجی را در سر می‌پروراند نیز نگرانی‌های جدی را از این محل احساس می‌کند. در شرایط کنونی که دونالد ترامپ ایران را متهم به نقض روح برجام کرده است و براین اساس در تازه‌ترین گزارش خود بر عدم‌پایبندی ایران تاکید کرده است؛ بنابراین قصد داریم به سرنوشت مشارکت‌های خودرویی نگاهی بیندازیم. ورود خودروسازان خارجی به صنعت خودرو ایران در دو بخش قابل بررسی است، بخش اول مذاکراتی که آغاز شد و به نتیجه رسید و بخش دوم مذاکراتی که همچنان در میانه‌راه مانده است و مشخص نیست چه زمانی نهایی خواهد شد.

در بخش اول شاهد حضور شرکای قدیمی صنعت خودرو ایران یعنی شرکت‌های رنو، پژو‌سیتروئن در بازار ایران هستیم. اولین قرارداد صنعت خودرو ایران در پساتحریم میان ایران خودرو و پژو به امضا رسید. این قرارداد هم‌اکنون اجرایی شده است؛ به‌طوری‌که پژو 2008 در شرکت ایکاپ (شرکت مشترک ایران خودرو و پژو) روی ریل تولید قرار گرفته است. از آنجا که شرکت پژو فعالیتی در بازار آمریکا ندارد و دولت فرانسه نیز از برجام حمایت کرده است؛ بنابراین کارشناسان نسبت به تاثیر اظهارنظرهای ترامپ در قرارداد منعقد شده از سوی این شرکت نگرانی احساس نمی‌کنند. این موضوع در حالی است که پژو جزو شرکای قدیمی صنعت خودرو ایران است و اولین شرکتی است که پس از برجام قدم در راه قرارداد تولید مشترک با صنعت خودرو ایران گذاشت.قرارداد دیگر خودرویی پساتحریم، میان سیتروئن با شرکت سایپا منعقد شد؛ براساس این قرارداد سیتروئن 50 درصد از سهام شرکت سایپای کاشان را خریداری کرد تا خطوط تولید خود را در این شرکت راه‌اندازی کند و آنگونه که مدیرعامل سایپا می‌گوید، این قرارداد نیز در حال پیمودن مراحل اجرایی خود است؛ از آنجا که سیتروئن نیز شریک پژو به حساب می‌آید بنابراین وضعیت حضور این شرکت در بازار ایران مشابه پژو است.

اهمیت این موضوع از آن رو است که سیتروئن نیز در بازار خودرو آمریکا هیچ سهمی ندارد. با وجود آنکه به‌نظر می‌رسد، عدم‌حضور پژو-سیتروئن در بازار آمریکا مزیت مثبتی در قرارداد با صنعت خودرو ایران باشد، اما در این زمینه سیگنال منفی نیز مخابره می‌شود؛ چراکه اوایل امسال، کارلوس تاوارس مدیرعامل شرکت پژو‌ سیتروئن خبر از بازگشت این شرکت به بازار آمریکا داده بود. بازگشت پژو‌سیتروئن به ایالات‌متحده فقط یک حدس یا احتمال ضعیف نیست و این شرکت در این کار کاملا جدی است؛ زیرا این شرکت با انتصاب فردی به‌عنوان رهبر پروژه بازگشت به آمریکا، نخستین گام مهم و بزرگ را به سمت این هدف برداشته است. حال باید منتظر ماند و دید که آیا پژو با ورود به بازار آمریکا قصد دارد حضور خود در بازار ایران را دچار چالش کند یا خیر؟

قرارداد دیگر منعقد شده در دوره پساتحریم میان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) و شرکت رنو به امضا رسید. این قرارداد که بسیاری از آن تحت عنوان حضور مستقل رنو در ایران یاد می‌کنند به‌منظور تولید 150 هزار دستگاه خودرو در سال منعقد شده است. رنو از سال 1384 تاکنون در قالب قرارداد x90 یعنی سرمایه‌گذاری مشترک با دو شرکت ایران خودرو و سایپا نیز همکاری می‌کند، طی دوسال گذشته واردات رنو در کنار تولید محصولات x90 به ایران اوج گرفته این در شرایطی است که سهم این شرکت در بازار ایران رو به افزایش است؛ بنابراین از آنجا که این شرکت در بازار آمریکا سهمی ندارد به‌نظر می‌رسد، اظهارات ترامپ تاثیری در فعالیت‌های این شرکت در کشورمان ندارد.

قرارداد تولیدی دیگر صنعت خودرو ایران با خودروسازان خارجی میان شرکت کرمان موتور و هیوندایی به امضا رسید. در حالی این شرکت به مونتاژ برخی محصولات هیوندایی در ایران مشغول است که بررسی سهم بازار این شرکت در آمریکا تحلیل‌های متفاوتی در این زمینه به‌وجود آورده است. هیوندایی با سهم بازار 4/ 4 درصد در جایگاه هفتم فروش خودرو در آمریکا قرار دارد؛ از آنجا که این شرکت نگاه ویژه‌ای به بازار آمریکا دارد؛ بنابراین کارشناسان معتقدند که بازار آمریکا در اولویت اول این شرکت قرار دارد. و اما قرارداد دیگر صنعت خودرو در دوره پساتحریم به مشارکت بخش خصوصی با شرکت فولکس‌واگن برمی‌گردد. این شرکت آلمانی که بعد از کش‌و قوس‌های فراوان به انعقاد قرارداد با یکی از تولید‌کنندگان بخش خصوصی در ایران اقدام کرد و در حال حاضر نیز تنها قصد دارد به واردات خودرو بپردازد، جزو شرکت‌هایی است که نگاه جدی به بازار آمریکا دارد.  این شرکت با سهم بازار 8/ 1 درصدی در جایگاه پانزدهم فروش آمریکا قرار دارد. بر همین اساس کارشناسان معتقدند که احتمال تغییر جهت این شرکت بعد از اظهارنظرهای جدید ترامپ بسیار زیاد است. یکی دیگر از قراردادهای صنعت خودرو در دوره پساتحریم، میان ایران خودرو و شرکت بنز منعقد شد. بنز نیز از جمله خودروسازانی است که در بازار آمریکا فعالیت دارد. سهم این شرکت در بازار آمریکا 3/ 2 درصد برآورد شده است، بنابراین با وجود اینکه دولت آلمان بعد از اظهارنظرهای ترامپ، حمایت تمام قدی از برجام داشته است؛ بنابراین باید منتظر ماند و دید که آیا این شرکت نیز براساس سهم بازاری که در آمریکا دارد، قرارداد خود با شریکش را حفظ خواهد کرد.

آینده مشارکت‌های در حال انتظار
در حال حاضر بسیاری از خودروسازان خارجی با به تعویق انداختن ورود خود به بازار ایران سعی کردند تا زمان تصمیم نهایی دونالد ترامپ، حضور خود در بازار ایران را به تعویق بیندازند. بر همین اساس مذاکره خودروسازان ایرانی با برخی شرکت‌های خارجی همچنان در جریان قرار داشت. در این زمینه می‌توان به مذاکرات شرکت‌های فیات، نیسان و کیا اشاره کرد.از آنجا که این سه خودروساز بزرگ دارای سهم و نقش بسیار در بازار آمریکا هستند بنابراین به‌نظر می‌رسد، بعد از اظهارات دونالد ترامپ درخصوص ایران، تصمیم آنها برای حضور در بازار ایران نهایی می‌شود. این شرکت‌ها هر چند تاکنون با تردید درباره بازار ایران به مذاکره با خودروسازان ایرانی مشغول بودند و به‌صورت آهسته و پیوسته قدم در مسیر ورود به بازار خودرو ایران گذاشتند، اما بعد از تعیین تکلیف برجام تصمیم خود را نهایی خواهند کرد. یکی از مذاکره‌کنندگان شرکت نیسان است. به‌رغم آنکه هفته گذشته، مهدی جمالی مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا از روند مثبت مذاکرات میان سایپا و نیسان خبر داده بود، اما آنگونه که به‌نظر می‌رسد نیسان به‌دلیل سهم 1/ 8 درصدی که در بازار آمریکا دارد، به سختی حاضر به چشم پوشی از بازار آمریکا خواهد بود. این موضوع از آن رو حائز اهمیت است که نیسان جایگاه پنجم فروش در آمریکا را داراست؛ موضوع مهم دیگر اینکه نیسان طی قراردادی که با آمریکایی‌ها منعقد کرده تولیدکننده تاکسی‌های آمریکا به حساب می‌آید.

یکی دیگر از مذاکراتی که تاکنون به نتیجه نهایی نرسیده، مذاکره میان شرکت سایپا و کیا است. کیا که جزو شرکای سابق نارنجی‌های جاده مخصوص است، بعد از برجام با احتیاط بسیاری نسبت به حضور در بازار ایران اقدام کرد. این شرکت نیز با دارا بودن سهم 7/ 3 درصدی، جایگاه هشتم فروش خودرو در بازار آمریکا را از آن خود کرده است؛ بنابراین آنگونه که به‌نظر می‌رسد این شرکت نیز بازار آمریکا را دلچسب تر می‌داند.در انتها به بررسی شرکت فیات می‌پردازیم که خبرهای بسیاری درخصوص مذاکراتش با خودروسازان ایرانی به‌منظور حضور در بازار ایران به گوش می‌رسید؛ اگر سهم بازاری 2/ 0 درصدی فیات در بازار آمریکا را نادیده بگیریم، یکی از چالش‌های جدی این شرکت برای حضور در بازار ایران به شریک آمریکایی‌اش یعنی کرایسلر برمی‌گردد از آنجا که دولت آمریکا همکاری هر شرکت آمریکایی با ایران را ممنوع کرده است؛ بنابراین فیات به‌دلیل شریکش نمی‌تواند حضور خود در بازار ایران را نهایی کند.