تولید موتور دیزل ایرانی در پرده‌ای از ابهام

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل ازاقتصادنیوز، تصور کنید سمند دیزلی داشته باشید که 5 لیتر در 100 کیلومتر سوخت بسوزاند این بدان معنی است که هزینه سوخت برای هر 100 کیلومتر این خودرو 1500 تومان است. در حالی که سمند با موتور XU7 بنزینی 12 لیتر در 100 کیلومتر می سوزاند که هزینه اش حدود 12 هزار تومان برای 100 کیلومتر است .شرکت ایران خودرو چندین سال است که در حال طراحی موتور دیزل سواری با نام EFD با حمایت وزارت نفت است .

موتور EFD موتوری 1.5 لیتری با گشتاور 256 نیوتون متر و قدرت 90کیلووات (120 اسب بخار) است. مصرف سوخت این موتور بر روی خودروی سمند سورن بین 5.2 تا 5.4 لیتر در هر 100 کیلومتر اندازه گیری شده است. بر روی این موتور توربوشارژ هندسه متغیر با خنک کن میانی نیز نصب شده است. خودروی سمند با این موتور می‌تواند تا 205 کیلومتر بر ساعت سرعت بگیرد.

بر اساس استراتژی جدید سوخت در ایران استفاده از موتورهای دیزلی بعد از موتورهای بنزینی برای خودروهای سواری در سبد سوختی کشور قرار گرفته است . برای همین با حمایت وزارت نفت موتور دیزلی با همکاری مشاوران آلمانی در مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو ایپکو طراحی و نمونه های اولیه آن ساخته شده است .
در سبد سوختی که مصوب شده است حدود 23 درصد تولیدات داخل باید طی یک دوره مشخص گازوییل‌ سوز شود. اولویت اول با بنزین است و اولویت دوم با گازوییل و در رتبه سوم سوخت گاز قرار دارد.

بر اساس این طرح قرار بود موتور دیزلی ایرانی EFD از سال 92 به تولید انبوده برسد و بر روی خودروی سمند سورن قرار بگیرد اما تاخیر در تولید انبوه،آینده این موتور را در هاله ای از ابهام قرار داده است .

از سالها قبل شماره‌گذاری و تولید خودرو‌های دیزل سواری در کشور ممنوع بوده است. هر چند در زمینه رفع این محدودیت اقداماتی انجام گرفته اما تا به حال تغییری در روند شماره‌گذاری این خودرو ها دیده نشده است. با چنین پیش زمینه ای چه شد که طراحی و ساخت موتور دیزل در دستور کار قرار گرفت؟

ناکامی در گسترش خودروهای گاز سوز و استفاده همه گیر در اروپا از خودروهای دیزلی سواری برای کاهش سرانه مصرف سوخت ، سبب شد وزارت نفت شروع به باز نگری در استراتژی سوخت کشور کند .

در موتور‌های دیزل تا 30 درصد کاهش مصرف سوخت نسبت به موتور بنزینی با سطح فناوری مشابه دیده می شود . 50درصد کاهش مونواکسید کربن و 30درصد کاهش گاز دی‌اکسید کربن هم از مزایای این موتورها نسبت به موتورهای بنزینی در زمینه آلایندگی هوا است. این موتورها گشتاور بالاتری نسبت به موتورهای بنزینی دارند. همچنین دوام و قابلیت اطمینان این موتورها هم بالاتر است.

عد از امکان سنجی‌هایی که در وزارت نفت انجام شد، ایران خودرو هم درگیر این موضوع شد و در واقع بحث طراحی موتور ملی دیزل سواری از سال 1387 آغاز شد. استارت پروژه با حمایت وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی زده شد.

ابتدا در مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو ایپکو در یک پروژه کوچک به منظور مطالعات اولیه یک موتور فولکس واگن دیزلی بر روی خودروی سمند قرار گرفت این طرح تنها یک ارزیابی اولیه بود. در ادامه موتور EFD با الگوبرداری از چندین موتور دیزلی روز دنیا بطور کامل و بر اساس اهداف عملکردی قابل رقابت با این موتورها طراحی شد.

بر اساس اعلام شرکت ایپکو، 70درصد اقداماتی که در توسعه موتور انجام گرفته مانند طراحی موتور در شرکت ایپکو رخ داده است و عمده استفاده از مشاوران آلمانی  در زمینه توسعه احتراق بوده است چرا که طرف ایرانی تجربه‌ای در این زمینه برای موتورهای دیزل نداشته است . ولی در بقیه بخش‌ها ایپکو با توجه به تجربه طراحی موتور EF7 با دانش داخلی کار طراحی را انجام داده است.

طراحی خانواده موتور ملی اولین تجریه ایران در زمینه طراحی موتور بود. در این طرح سه موتور با کمک مشاوران آلمانی طراحی شدند.پس از طراحی موتور اول با نام EF7 با مشارکت شرکت FEV آلمان و موتور توربو شارژ ملی و موتور 1.4لیتری از خانواده موتور ملی، موتور دیزلی، چهارمین موتوری است که بر پایه موتور EF7طراحی شده است.

1این موتور با نام EFD با مشاوره شرکت شریک آلمانی زیر مجموعه شرکت بزرگ مهندسی موتور avl اتریش طراحی شده است. در این موتور قطر سیلندرهای موتور بنزینی EF7کاهش یافته تا حجم آن به 1.5 لیتر برسد. این موتور 120 اسب بخار قدرت تولید می‌کند؛ یعنی با کاهش 200سی‌سی حجم نسبت به موتور پایه(EF7)، قدرت این موتور 10 اسب بخار افزایش و مصرف‌آن 25 درصد کاهش می‌یابد.

دلیل افزایش قدرت این موتور ؛ پاشش سوخت با فشار بسیار بالا و توربو شارژ قوی آن است و دلیل کاهش مصرف سوخت نیز، راندمان بالاتر موتورهای دیزلی نسبت به‌خودروهای بنزینی است. گشتاور این موتور که نشان‌دهنده قدرت بالای آن است حدود 100 نیوتن متر بیشتر از موتور 1700 سی سی بنزینی است؛ یعنی با 200سی‌سی کمتر در حجم موتور، 100نیوتن‌متر گشتاور این موتور بیشتر از موتور بنزینی است.

در مرحله اول توسعه، 22 موتور و 5 دستگاه خودرو به عنوان نمونه ساخته شد و آزمون‌های توسعه و دوام بر روی آن‌ها انجام گرفت. تقریبا در حدود 1500 ساعت آزمون دوام با این موتورها انجام گرفته است.

خودرویی که موتور قرار است با آن معرفی شود محصول سمند سورن دیزلی است ولی این موتور قابلیت کاربرد برای پلتفرم‌های دیگر ایران خودرو و حتی پلت فرم‌های سایر خودروسازان را دارد .

موتور EFD می تواند سطح استاندارد آلایندگی یورو5 را پاس کند اما با توجه به نیاز بازار در زمانی که این موتور عرضه می‌شود، استانداردش یورو4 خواهد بود ولی بعدها با ارتقا استاندارد ملی، استاندارد این موتور هم ارتقا پیدا خواهد کرد.

یکی از مشکلات تولید انبوه این پروژه تکنولوژی بالای ساخت قطعات این موتور است. قطعات نمونه های اولیه این موتور قبل از تحریم توسط سازندگان آلمانی ساخته شده بود اما بعد از تحریم تامین این قطعات با مشکل مواجه شدند. مشکلی که برای موتور EF7 که در دست تولید بود هم رخ داد.

در سال 90 تحریم ها اقتصادی آغاز شد و با شروع تحریم ها شرکت های آلمانی از پروژه موتور ملی کنار کشیدند. این اتفاق سبب شد بسیاری از قطعات این موتور با قطعاتی تولید شود که هنوز دانش فنی آن کاملا در اختیار طرف ایرانی نبود ، برای همین این موتور دچار خرابی های فراوارنی پس از تولید شد .

این موضوع در خصوص موتور EFD حادتر خواهد بود چرا که سطح تکنولوژی این خودرو بسیار بالاتر از موتور EF7 است.یکی دیگر از مشکلات تولید انبوه موتور EFD نبود سوخت مناسب گازوئیل با استاندارد یورو 4 در ایران است.

شرکت ایپکو البته در این زمینه اعلام کرده است که این شرکت این پروژه را با حمایت وزارت نفت شروع کرده است و به موازات این پروژه در وزارت نفت بحث توسعه چندین پالایشگاه داخلی برای تولید گازوئیل یورو4 و بالاتر در دستور کار قرار گرفته است. این شرکت توضیح داده که آزمون‌های دوامی که بر روی موتور های مرحله اول انجام گرفته با سوخت تولیدی با استاندارد یورو4 پالایشگاه تهران بوده است.

بهرشکل،  هدف تولید این موتور برای بازار داخلی و بازار صادراتی است و به همین دلیل این موتور باید بتواند با سوخت داخلی هم خوانی داشته باشد.