همه می دانیم که قیمت خودرو در سال های گذشته مدام در حال افزایش بوده است و این افزایشِ قیمت منحصر به خودرو پراید نیست.   هرچند که طی روزهای گذشته فضای شبکه های اجتماعی،  پر از طعنه های بیشمار برای افزایش قیمت پراید و «غیرمعمولی»‌خواندن آن بوده است. این موضوع درست است که خودروی «شهری»‌پراید، در سبد مصرفی خانوار به عنوان خودروی ارزان قیمت جای داشته است و عدد 90 میلیون برای آن، عدد بزرگی است. اما در طول سالهای گذشته فقط پراید نبوده که قیمت آن بالاتر رفته و تمام خودروها با افزایش‌قیمت چندبرابری همراه بوده‌اند؛ اگر پراید از 7 میلیون به 70 میلیون تومان رسیده است، خودرویی همچون تویوتا پرادو نیز از 80 میلیون به 1 میلیارد تومان افزایش‌قیمت داشته است

قیمت ارز و ارزش ریال

حالا که این گزارش نوشته می شود؛‌ چند وقتی هست که استقبال از بورس بالا رفته و سرمایه های سرگردان به سمت بازارهای سکه و ارز حمله نکرده است. اما از میانه های نیمه دوم سال گذشته، نقدینگی سرگردان به سمت بازارهای موازی ارز و سکه نیز رفت و قیمت دلار را تا سطح کنونی نیز بالا برد. اما سوءتفاهم بزرگ رسانه ها و شبکه های اجتماعی در انعکاس قیمت دلار نیز همزمان بروز کرد. در زمان اعلام یک «نرخ» برای دلار، از یک عدد به ریال یا تومان استفاده می شود. در واقع خریدار عددی را به «تومان» پرداخت می کند و عددی را به «دلار»‌تحویل می گیرد. اینجا یک معامله انجام شده؛ اما وقتی این عدد «ریال» همچنان بالاتر از روز قبل است از «ارزش » آن  کاسته شده است. در واقع این «دلار»‌نیست که قیمت آن بالا رفته است؛‌ این «ریال» است که از ارزش آن کاسته شده است.

حالا با این مقدمه، به چند نمونه بارز از کاهش ارزش ریال و تاثیر آن بر قیمت کالای مصرفی مانند خودرو بپردازیم.  به ظاهر قیمت پراید نسبت به 12 سال پیش بیش از 11 برابر شده، اما برای پیدا کردن ارزش واقعی محصول در گذر زمان، نیاز به شاخصی  ثابت داریم که ارزش خودش مثل ریال متغیر نباشد: سکه، دلار یا آپارتمان.

پراید یا آپارتمان؟

آنگونه که مرکز آمار ایران در گزارش های سالانه خود عنوان کرده،‌ در سال 73، قیمت یک آپارتمان 45 متری در تهران با قیمت یک پراید مساوی بوده است. در سال 80، با پول پراید می شد 22.5 متر از بهای یک آپارتمان را پرداخت. 5 سال بعد، فقط کمی بیش از 8 متر از قیمت یک آپارتمان را پوشش می داد. در سال 90، همزمان با افزایش تحریم ها و در رفتن «فنر ارز»، قیمت یک پراید با 3.7 متر از یک آپارتمان در تهران برابری می کرد. و گرچه 5 سال بعد، ارزش پول ملی کمی تقویت شده، اما امسال با قیمت یک پراید تنها می شود یک متر آپارتمان در تهران را پوشش داد.  

پراید یا سکه؟

علاوه بر دلار، کالای دیگری که در بازار غیررسمی برای تبدیل ریال به احسن و کاهش ارزش پول به دلیل تورم محبوبیت داشت؛ «سکه» است. تقریبا 20 سال پیش با پول یک پراید می شد 113 سکه در بازار آزاد خرید. اما به فاصله 5سال از سال های 80 تا 85 اتفاقاتی افتاد که این عدد را تقریباً یک سوم کرد. یعنی در سال 85، درست یک سال پس از قدرت گرفتن تیم اقتصادی احمدی نژاد،‌ قیمت یک پراید با 46 سکه برابری می کرد. 5 سال بعد از این، یعنی در سال 90 که ارزش پول ملی به شدت افت پیدا کرد؛ وضعیت از این هم بدتر شد و با پول یک پراید می شد 12 سکه خرید. گرچه این عدد در سال 95 دوبرابر شد؛ اما حالا کار به جایی رسیده که با پول پراید می شود فقط 11 سکه خرید.

پراید یا دلار؟

با نرخ دلاری فعلی،‌ قیمت یک پراید 2389دلار است. عددی که در سال 80 یعنی نزدیک به 20 سال پیش، بیش از 8هزار دلار بوده است. 10 سال قبل، با همین پول پراید «فعلی» می شد 6 پژو206 خرید. می شد یک بی ام و مدل ایکس3 داشت یا اصلاً راه دور نرویم... می شد 11 عدد پراید خرید.

پراید و ترازو

7 سال پیش، در ماه های پایانی دولت دهم،‌ زمانی که قیمت پراید با رشد بالایی مواجه شد، احمدی نژاد در یک گفت و گوی تلویزیونی به شوخی با این قیمت پرداخت و در اظهارنظری گفت: «اصلاً مگر پراید چقدر ارزبری دارد! چقدر آهن، چقدر پلاستیک، چقدر کارگر میبرد؟! بالاخره یک قیمتی دارد. به ما بگویید پراید کیلویی چند؟» این زمانی بود که قیمت ارز در یک پروسه دو ساله، از 900 تومان به یکباره به 2600 تومان رسیده بود. زمانی که تحریم ها شدت گرفت و کار برای قطعه سازان سخت شد. اما از آنجا که در پس هر شوخی واقعیتی نهفته است؛ به مقایسه قیمت «کیلویی» پراید هم می پردازیم. چنان که اگر هر پراید ساخته شده را 900 کیلوگرم فرض کنیم؛ قیمت هر کیلو پراید در زمانی که احمدی نژاد این شوخی عجیب را با پراید کرد؛ 20 هزار تومان بود. اما الان با ورود قیمت پراید به کانال 70 میلیون تومانی، کیلویی 77هزار تومان است.

این صحبت های احمدی نژاد در آن زمان، بعدها با دخالت مستقیم وی در بازار فروش خودرو و قیمت گذاری پراید همراه شد و البته نتیجه ای هم نداشت و گره خاصی از افزایش قیمت این خودرو باز نکرد

قیمت پراید و تورم

بررسی روند   نرخ تورم در طول هفت سال ابتدایی دهه 90 نشان می‌دهد بی‌ثباتی سیاست‌گذاری پولی و مالی نسبت به مقوله تورم موجب شده تا در طول یک دوره زمانی کوتاه، بهای ارزان‌ترین خودروی تولید داخل تا بیش از 4 برابر افزایش یابد. در واقع در حالی‌که قیمت کارخانه‌ای این خودروی کره‌ای- آمریکایی طی نیمه نخست سال 1390 حدود 7میلیون و 880 هزار تومان بوده است، به یکباره در سال 97، بهای پراید با رشدی 427 درصدی نسبت به ابتدای دهه پایانی قرن حاضر، به بیش از 33 میلیون و 725 هزار تومان رسیده است. به عبارتی سرکوب قیمت پراید هیچ‌گاه نتوانسته از افزایش شدید بهای این خودرو جلوگیری کند و در کنار افزایش ضرر تولیدکننده، تنها برای زمانی اندک موفق به پایداری در قیمت شده است. همچنین سرجمع افزایش بهای پراید در طول هفت سال  مورد بررسی و مقایسه آن با نرخ تورم نشان می‌دهد افزایش تورم در بسیاری از سالها،   از قیمت پراید جلوتر افتاده است.

این واقعیتی است که در 20 سال گذشته رخ داده است و راه حل آن بستن وبسایت های خرید و فروش کالا نیست. جهت جلوگیری از گرد شدن چشم ها، باز شدن دهان های متعجب و سکته قلب های ضعیف در آینده نه چندان دور، ذهن ها را آماده کنیم؛ نه پراید گران شده، نه ارز، نه مسکن، نه گوجه و نه پیاز؛  بلکه «ریال» است که «ارزش» آن افت کرده و اگر شوک قیمتی دوباره ای بر ارزهای خارجی وارد شود؛ اگر پمپاژ و تولید پول توسط شبکه بانکی به جامعه متوقف نشود و اگر جلوی حباب بورس گرفته نشود؛ باز هم افت می کند و عددهای بسیار بالاتری برای پراید در کف بازار پدید می آید.