آثار برجام در صنعت خودرو

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از عصرایران ،در ادامه این گفت و گو با داوود میرخانی رشتی، آثار توافق هسته ای(برجام) که از 27 دی ماه 1394 اجرایی شده، بر صنعت خودروسازی بررسی شده است. میرخانی در دهه 60 مدیر عامل ایران خودرو بوده و در سال های اخیر مشاور انجمن خودروسازان بوده و هست. این گفت و گو را می خوانید:
میزان تولید خودرو در ایران در کل سال 1394 به 976 هزار و 836 دستگاه رسید حال آن که صرفا در 9 ماهه اول سال 1395 به 949 هزار و 497 دستگاه رسیده که نسبت به 8 ماهه سال 1394 رشد 39 درصدی نشان می دهد.
وضع کنونی صنعت خودرو ناشی از علل و عوامل مختلفی است و با نگاه تک علیّتی نمی توان وضع فعلی صنعت خودرو را به یک عامل فروکاست.
توافق هسته ای که در دولت آقای روحانی حاصل شد روزنه هایی را برای همکاری جدی با شرکت های خارجی که تکنولوژی های به روز و نوین دارند، فراهم کرده است. پس از توافق هسته ای و تایید برجام، اولین قرارداد پسابرجام ایران در صنعت خودرو بود و این قرارداد با شرکت فرانسوی پژو امضا شد.
***

*آقای میرخانی شما در دهه 60 مدیر عامل ایران خودرو بوده اید. الان مشاور انجمن خودروسازان ایران و در زمینه صنعت خودرو صاحب نظر هستید. قبل از این که تحریم های هسته ای علیه ایران اعمال شود وضعیت صنایع ما چگونه بود و همکاری شرکت های خارجی به راحتی انجام می شد؟
-قبل از تحریم های هسته ای، به صورت غیر مستقیم تحریم وجود داشت. به این معنی که وضعیت ارتباط با شرکت های خارجی، به راحتی امکان پذیر نبود. قبل از ریاست جمهوری آقای خاتمی، کشورهای اروپایی سفرای خودشان را در ایران، فراخوانده بودند. وقتی که آقای خاتمی رئیس جمهور شدند، سفرای اروپا به ایران برگشتند و کارها شروع شد.
در زمانی که ایشان رئیس جمهور بودند سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (زیر مجموعه وزارت صنعت) می خواست یک قرارداد ببندد و از شرکت های مختلف درخواست همکاری کرد. فقط شرکت رنو، جواب مثبت داد که به همان قرارداد تندر 90 و به قرارداد معروف به پلت فرم مشترک انجامید.
آن زمان هم به صورت غیر مستقیم، ما این مشکل را داشتیم که شرکت های خارجی، علاقه مند نبودند در ایران سرمایه گذاری کنند یا همکاری فنی داشته باشند.

*در جریان تحریم های هسته ای علیه ایران چه محدودیت هایی علیه صنعت خودرو برقرار شد؟
-در خرداد سال 1392 مشخصا اوباما در یک دستور اجرایی تحریم هایی را علیه صنعت خودرو اعمال کرد. در آن مصوبه گفته شده بود می توانید سی بی یو(CBU) بفروشید ولی قطعات منفصله را نمی توانید به ایران بدهید.
.....
*سی بی یو به معنی کالای ساخته شده است. ممنوعیت صادرات قطعات منفصله احیانا به خاطر کاربرد دو گانه بود یا کلا می خواستند صادرات قطعه به ایران ممنوع باشد؟
-کلا بود و ربطی به کاربرد دوگانه ندارد. موتور خودرو، کاربرد دوگانه ندارد.

*در فضای توافق هسته ای و برجام مشخصا چه تغییراتی به وجود آمد؟
-تحریم علیه صنعت خودرو را برداشتند. شرکت های خارجی آمادگی خود را اعلام می کردند و برای مذاکره به ایران می آمدند. در نهایت توافق هسته ای حاصل شد.
در زمان اجرای توافق هسته ای، اتفاقاتی افتاد که از نظر سیاسی یک مقدار اجرایی بودن آن را زیر سوال برد. دو مرتبه یک مقدار محتاط شدند. به هر حال دو شرکت خودرو سازی دنیا که با ایران سابقه همکاری داشتند، به کار خود ادامه دادند.
توافق شد شرکت پژو و ایران خودرو، یک شرکت مشترک در ایران تاسیس کنند. شرکت رنو هم دنبال این بود که یکی از کارخانجات ایران را که سایت تولید خودرو در کاشان است بخرد.

*شرکت فرانسوی رنو حتی با وجود تحریم، ظاهرا همکاری خودش را با ایران به صورت قاطعانه ادامه داده است ولی دیگرشرکت فرانسوی یعنی پژو این طور نبوده. به چه دلیل چنین وضعی اتفاق افتاد؟
-در آن زمان شرکت پژو از لحاظ مالی مشکل پیدا کرده بود. شرکت آمریکایی جنرال موتورز، می خواست یک مقدار سهام پژو را بخرد. شرط جنرال موتورز این بود که اگر ما با شما قرارداد بستیم با ایران نباید همکاری کنید.
البته آن قرارداد به نتیجه نرسید. در نتیجه شرکت پژو، بازار ایران را هم از دست داد. ضمن این که بعدا هم برجام حاصل شد و شرکت پژو متوجه شد بازار ایران را از دست داده است. در عین حال لطماتی هم به تولید خودروی ایران وارد شد.

*آقای هدایت رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع در سال 89 ارزش بازار خودرو را 20 هزار میلیارد تومان اعلام کرده بود. اخیرا برخی کارشناسان اعلام کرده اند که ارزش سالیانه بازار خودروی ایران 25 تا 30 هزار میلیارد تومان است. شما آماری دارید که مشخص باشد این بازار چقدر است؟
-میزان تولید را باید ضرب در میانگین فروش خودرو کنید. با توجه به تیراژهای بالای تولید پراید و سمند، عدد میانگین فروش 25 تا 30 میلیون تومان است. اگر یک میلیون خودرو هم تولید کنیم این یک میلیون را ضربدر 30 میلیون تومان کنیم ارزش بازار فروش خودرو به دست می آید. یعنی بازار خودر سالیانه حدود 30 هزار میلیارد تومان است.

*در سال 90 بیشترین تولید خودرو در کشور داشته ایم که یک میلیون و 651 هزار دستگاه خودرو تولید شده. اما بعد از آن کاهش داشته ایم و کمترین میزان تولید در چند سال اخیر مربوط به سال 92 بوده با تیراژ 736 هزار خودرو.
-این همان موقعی بود که دلار یک مرتبه از هزار تومان به سه هزار تومان افزایش پیدا کرد. یک شوک اقتصادی شدیدی به کل بازار ایران خورد و فقط بازار خودرو نبود. وقتی که نرخ دلار بالا می رود چون قطعه خودرو وارد کشور می شود یا شرکت قطعه ساز برای تولید قطعه، مواد اولیه وارد می کند، در نتیجه قیمت خودرو بالا می رود.

*در سال 93 افزایش تولید خودرو نسبت به سال 92 اتفاق افتاده و یک میلیون و 130 هزار دستگاه خودرو تولید شده و در سال 94 دوباره کاهش تولید داشته ایم و 976 هزار تولید شده. دلیل کاهش تولید مربوط به کمپین تحریم خرید خودرو بود یا مشکلات دیگر نقش داشت؟
-همه این مشکلات نقش داشته است. این نوع مسائل متفرقه در این زمینه موثر است.

*یک سال از اجرای توافق هسته ای(برجام) گذشته است و چند قرارداد امضا شده. به عنوان یک صاحب نظر در صنعت خودرو، نگاه شما به این قراردادها چطور است؟
-در قرارداد شرکت پژو، توافق شد که شرکت ایران خودرو و شرکت پژو یک شرکت مشترک تاسیس کنند و سرمایه گذاری مشترک انجام شود، این یک قرارداد جدید است. این قرارداد نسبت به قراردادهای قبلی که بعد از انقلاب منعقد شده، پیشرفته تر است.
اگر توافق با شرکت رنو نیز قطعی شود شما می توانید بگویید که یک رقیب خارجی با سایپا و ایران خودرو رقابت می کند. یعنی شرکت رنو، آخرین تکنولوژی خود را و مدیریت لجستیک و مهندسی و طراحی و خدمات پس از فروش را می آورد.
در قالب قراردادی که قبلا با شرکت رنو داشتیم، این شرکت بر قطعه سازان ایرانی شدیدا نظارت کرده و هنوز هم نظارت می کند که محصول بی کیفیت عرضه نکنند. الان هم تندر 90 جزو بهترین خودروهای کیفی ایران است.
شرکت پژو، خیلی جدی با قطعه سازان رفتار نمی کند. پژو در قالب قرارداد جدید می خواهد این سختگیری ها را برای حفظ کیفیت با قطعه سازان ایران داشته باشد. الان شرکت پژو به قطعه سازان ایرانی گفته است قطعه را با چه شرط هایی می خرد. شرکت پژو گفته قطعه سازان باید ماشین آلات را عوض کنند و دانش فنی را بخرند.
یک مقدار شرکت های قطعه سازی ایرانی، آمادگی ندارند که خودشان را بالا بکشند. چون تا حالا کپی کاری می کردند و ماشین آلات قدیمی داشتند ولی الان باید مهندسی سازی کنند.
مهندسی سازی در تولید قطعه باعث می شود کیفیت، نوسان نداشته باشد. بنابراین با این سختگیری ها، ما در آینده محصولاتی خواهیم داشت که از نظر کیفی می توانند بسیار بالا باشند.

*یک شرکت دیگر خارجی که قرارداد بسته شرکت هیوندای است با شرکت کرمان موتور. قرار است اولین محصول تولیدی آن که هیوندای آی 10 است در زمستان 95 به بازار عرضه شود.
-آن فول مونتاژ است مثل خودروی ام وی ام(MVM). این نوع خودروها تولید داخل ندارند.

*قرارداد این شرکت متفاوت است با قرارداد شرکت های رنو و پژو؟
-فول مونتاژ متفاوت است و قبلا هم داشته ایم. عمدتا خودروهای چینی، فول مونتاژ هستند. چون تیراژ آنها محدود است و ساخت داخل، مقرون به صرفه نیست.

*خودروهایی که در قالب قرارداد جدید شرکت پژو قرار است تولید شود متعلق به چند سال قبل است و خودروهای به روز نیست. می شود خودروهای جدیدتری را تولید کرد یا شرکت های خارجی زیر بار این نوع قراردادها نمی روند؟
-ما اگر قرار باشد یک خودروی جدید تولید کنیم ولی در داخل نتوانیم قطعه آن را تولید کنیم باید از خارج از کشور قطعه را وارد کنیم.
در ضمن اگر شرکت پژو، ماشین قدیمی تولید کند ولی شرکت رنو، ماشین جدید تولید کند شرکت پژو، بازار خودش را در ایران از دست خواهد داد و رنو، جلو می افتد. در نتیجه با قراردادهای جدید، رقابت به معنای واقعی می تواند شکل بگیرد.

*شرکت هایی مثل تویوتا در ترکیه تولید و مشارکت دارند ولی با ایران همکاری ندارند. به چه علت آن کشور را ترجیح می دهند؟
-نگذار جواب را بگویم. خودت می دانی. من چه چیزی بگویم. ترکیه برای شرکت های خارجی، فرش قرمز پهن کرده است. تمام خودرو سازان دنیا در آن کشور سرمایه گذاری کرده و قطعه سازان ترکیه هم با قطعه سازان بزرگ دنیا سرمایه گذاری مشترک انجام داده اند. تخفیف مالیاتی هم می دهند.
برخی انتقاد می کنند و می گویند مردم ترکیه، کارگر شرکت های خارجی شده اند. اما در جواب این منتقدان باید گفت که کارگر تویوتا شدن هم لیاقت می خواهد.
ترکیه سالیانه حداقل 5 میلیارد دلار قطعه خودرو به اروپا صادر می کند. شرکت رنو، خودروی مگان را در ترکیه تولید می کرد و از ترکیه به کشورهای دیگر از جمله ایران صادر می کرد.

*یکی از خودروهایی که به صورت مشترک توسط پژو و ایران خودرو تولید خواهد شد پژو 301 است که پژو آن را با مشارکت شرکت چینی «دانگ فنگ» تولید می کند. به نظر شما این خودرو کیفیت دارد؟
-اگر به همان صورتی که الان شرکت رنو، شرکت های قطعه ساز ایرانی را از نظر کیفیت تولید، کنترل می کند شرکت پژو نیز کنترل کند کیفیت دارد.

*در سال 94 تعداد 974 هزار خودرو در ایران تولید شده و در 9 ماهه سال 95 تعداد 949 هزار. تولید 9 ماهه امسال تقریبا به کل تولید سال 94 رسیده. این افزایش حدودا 39 درصدی 9 ماهه اول سال 95 نسیت به مدت مشابه سال قبل، به چه علت بوده است؟
-گشایش اقتصادی در وضع زندگی مردم به وجود آمده است. ما نق می زنیم که گرانی وجود دارد ولی تعداد خرید خودرو توسط مردم، نشانه بهبود وضع اقتصادی است. مخالفان دولت آقای روحانی، نمی خواهند این موضوع را قبول کنند.
ما پارسال 970 هزار خودرو تولید کردیم و برای فروش آنها مشکل داشتیم. اما الان تولید خودرو به 949 هزار دستگاه رسیده و تا آخر سال 95 ممکن است به یک میلیون و 300 هزار یا 400 هزار دستگاه برسد. این نشان می دهد که حدود 300 هزار یا 400 هزار نفر خریدار، بیشتر از سال قبل وجود دارد. این یعنی بهبود وضع اقتصادی.

*اعلام شده بود که پژو 301 بت قیمت 58 میلیون و پژو 2008 با قیمت 77 میلیون و پژو 208 با قیمت 68 میلیون تومان از زمستان 95 به بعد عرضه می شود. نوسانات ارز آیا تاثیر می گذارد و چه کار باید کرد که ارز تاثیر شدید نگذارد؟
-حتما نوسان ارز تاثیر می گذارد. وقتی قیمت ارز بالا می رود به خاطر مواد وارداتی، قیمت خودرو بالا می رود.

*پژو 2008 در زمستان 95 یعنی در سال جاری به بازار می آید. چند سال طول می کشد تا داخلی سازی اتفاق بیفتد و نوسان ارز روی قیمت تمام شده تاثیر نگذارد؟
-نوسان ارز همیشه تاثیر دارد. شما وقتی می گویید ما 20 درصد ساخت داخل داریم یعنی 80 درصد را از خارج از کشور می آوریم. پس نوسان ارزی روی آن اثر می گذارد. اگر بگوییم 60 درصد ساخت داخل است آن 40 درصد که باز وارد می کنیم نوسان قیمت ارز اثر دارد.
ضمن این که قطعاتی که در داخل کشور تولید می کنیم همه مواد اولیه آنها در داخل کشور وجود ندارد. قطعه سازان ایرانی که در داخل کشور قطعه تولید می کنند یک مقدار از مواد اولیه را از خارج از کشور وارد می کنند.

*پژو 2008 یا پژو 301 یا خودروهایی که رنو در قالب قراردادهای جدید در ایران تولید خواهند کرد چند درصد داخلی سازی دارند؟
-هنوز داخلی سازی نشده. وقتی شروع به تولید کنند با 20 درصد ساخت داخل شروع می کنند و ظرف یک سال یا دو سال به 40 درصد یا 50 درصد یا 60 درصد می رسانند. این قسمت در دست خودروساز نیست. در دست قطعه ساز خودرو است که چقدر بتواند سریع قطعه تولید کند.

*تا بخواهد داخلی سازی خودرو اتفاق بیفتد این خودروها در سطح جهانی از رده خارج می شود. درست است؟
-مشکل همین است. بستگی به این دارد که قطعه ساز ما چه سرعتی در تولید داشته باشد. اگر درخواست تولید قطعه به قطعه ساز ایرانی بدهیم و 6 ماه دیگر قطعه را در تیراژ 100 هزار تایی تولید کند شما سریع تر می توانید داخلی سازی را انجام بدهید. اما اگر به جای 6 ماه، مثلا 2 سال طول بکشد تا 100 هزار قطعه تولید کند ما دو سال عقب می افتیم.
تولید خودرو، وابستگی عمده به قطعه ساز دارد. اگر قطعه ساز توانمند باشد می تواند کمک کند و داخلی سازی زودتر اتفاق بیفتد. اگر تولید قطعه خودرو، به سرعت عملی نشود خودرو از رده خارج است.

*چشم انداز صنعت خودرو را شما با تجربه و سابقه ای که در این صنعت دارید چگونه می بینید؟
-بستگی دارد. اگر ترامپ که شمشیر را از رو بسته است بخواهد مشت بازی را ادامه بدهد یک مقدار مشکل خواهیم داشت. اما اگر یک مقدار معقول تر رفتار کند صنعت خودرو، آینده بسیار خوبی خواهد داشت.

*یعنی چشم انداز را عمدتا به نوع برخورد آن دولت مربوط می دانید یا توان داخل را هم باید در نظر گرفت؟
-آن عامل اثرگذار بیرونی است. اگر ما بتوانیم شرکت های خارجی و قطعه سازان بزرگ خارجی را جذب کنیم کار ما با کیفیت بیشتر، ارزانتر، بهتر و سریعتر انجام می شود. اما اگر به خاطرعوامل سیاسی یا مسائل داخلی، نتوانیم این کار را انجام بدهیم طبیعی است که دیرتر به هدف می رسیم.