عصر خودرو- همه ما بارها در مقالات، اخبار و مباحث مختلف شنیده‌ایم که در حوادث رانندگی، سه فاکتور راه، خودرو و خطای انسانی نقش دارند. متاسفانه آمار تصادفات رانندگی منجر به جرح و فوت همچنان در کشور ما بالاست که در کنار جادهها و خودروهای غیر استاندارد، فرهنگ پایین رانندگی یا به عبارت بهتر، عامل انسانی بیشترین نقش را در بروز سوانح دارند.
به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»، از این پس قصد داریم تا در این بخش تحت عنوان سلسله مطالب ایمنی به زبان ساده، به بررسی این سه عامل که در کنار هم مفهوم "ایمنی در سفر" را تشکیل می‌دهند، بپردازیم.
ایمنی چیست؟
تصادف رانندگی همواره مسئله‌ای جذاب برای عموم مردم بوده است. دست به دست شدن عکس‌ها و کلیپ‌های تصادف خودروهاو مشهور شدن برخی از حوادث به دلایلی چون گران‌قیمت بودن خودرو حادثه دیده یا مشهور بودن راننده آن، یا بالا بودن شدت تصادف، همگی نشان دهنده علاقه افراد به این موضوعات است. در اینترنت سایت‌های فراوانی وجود دارند که حتی به صورت تخصصی عکس‌های تصادفات خودرو را آرشیو می‌کنند. با رشد و گسترش شبکه‌های اجتماعی شاهد تاسیس پیج‌ها و کانال‌هایی هستیم که به تصادفات می‌پردازند و عکس‌های خودروهای حادثه دیده را منتشر می‌کنند و تبدیل به محلی برای بحث‌های داغ می‌شوند؛ بحث‌هایی که گاها رنگ و بوی تعصب و تمسخر را به خود گرفته و از حالت منطقی خارج می‌شوند.
در میان تمام این عکس‌ها و بحث‌ها، کمتر کسی حتی با مفهوم کلی ایمنی و دسته بندی‌های آن آشناست یا توجه می‌کند. حال قصد داریم که از این پس با زبان ساده به این مباحث بپردازیم.
به صورت کلی، ایمنی مفهومی نسبی و مقایسه‌ای بوده و امکان تعریف آن به صورت ثابت و مطلق وجود ندارد چراکه همواره امکان بروز خطر در هر شرایطی وجود دارد. هرچقدر که ما قادر باشیم احتمال بروز خطر را کاهش دهیم و یا در صورت بروز خطر، میزان صدمات را کاهش دهیم، سطح ایمنی را افزایش داده‌ایم. بنابراین می‌توان گفت که مفهوم ایمنی با مقایسه شرایط مختلف شکل می‌گیرد و نگاه مطلق به آن غلط است. همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، در خصوص مفهوم ایمنی در سفر با وسایل نقلیه‌ای نظیر خودرو سه عامل اصلی وجود دارند.
ایمنی راه
جاده، بزرگراه، خیابان و یا هر نوع مسیر دیگری که وسیله نقلیه ما قرار است در آن تردد کند، نخستین عامل مهم در تامین ایمنی در سفر است. در تعریف ایمنی جاده می‌توان گفت که شامل مجموعه‌ای از عوامل مهندسی و علایم هشدار دهنده است. شیب‌های طولی و عرضی مسیر، زاویه مناسب پیچ‌ها، طراحی مناسب شانه مسیر، شرایط موج‌ها و ناهمواری‌ها، نحوه خط کشی و تقسیم بندی راه، مدل گارد ریل استفاده شده، بهمن‌گیرها، علایم هشداری و چراغ‌ها و نصب آنها در موقعیت صحیح، مکانیزم‌های کنترل بار ترافیکی، حضور نیروهای امدادی و پلیس و ...، همگی در سطح ایمنی یک راه موثرند. بی‌توجهی به این موارد و اشتباه در طراحی می‌تواند حتی با وجود ایمن‌ترین خودروها منجر به حوادث فاجعه باری شود. مهندسین در فرآیند طراحی و ساخت خیابان‌ها و جادهها، ساعت‌ها زمان صرف تعیین ویژگی‌های مسیر می‌کنند تا تمامی پارامترهای ذکر شده در تک تک کیلومترهای مسیر رعایت شود. یکی از مباحثی که امروزه در اروپا مورد توجه قرار گرفته، تقسیم بندی راه‌ها بر اساس ستاره ایمنی است. همان گونه که موسسات مختلف طی تست‌های مختلف به خودروها بر اساس ستاره ایمنی، امتیاز می‌دهند، مسیرهای مختلف را نیز مورد مطالعه قرار می‌دهند تا به‌این ترتیب بر اساس سطح ایمنی به آنها ستاره ایمنی بدهند. این موضوع بسیار اهمیت دارد چراکه تضمینی وجود ندارد خودرو 5 ستاره شما، جانتان را در یک جاده 1 ستاره نجات دهد.
انسان
خودروها توسط انسان‌ها هدایت می‌شوند و انسان‌ها نیز موجوداتی هستند که دارای حالات روحی و روانی مختلف بوده، هر کدام ویژگی‌های شخصیتی و فیزیکی خاص خود را دارند و بدین ترتیب پتانسیل اشتباهات زیادی را نیز دارند. برای کاهش احتمال بروز خطای انسانی، بهترین روش آموزش صحیح و فرهنگ سازی است. با آموزش صحیح مهارت رانندگی، احتمال بروز خطای انسانی هرچند به صفر نمی‌رسد اما کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کند. در کنار آموزش صحیح مهارت باید سطح فرهنگ ترافیکی نیز افزایش یابد. علاوه بر رانندگان، سرنشینان خودرو و عابرین پیاده نیز در گسترش فرهنگ صحیح سهیم باشند. مواردی نظیر عدم در آغوش گرفتن کودک در خودرو، رعایت مقررات عابر پیاده و حتی کاهش میزان استفاده از خودرو شخصی نیز در این حوزه قرار می‌گیرند.
ایمنی خودرو
خودرو یک مجموعه پیچیده از قطعات مختلف است که در کنار هم کار می‌کنند و عملکرد تک تک این قطعات در کارایی خودرو و ایمنی آن موثر است. در مجموع، مبحث ایمنی یک خودرو را می‌توان به دو بخش ایمنی فعال و ایمنی غیر فعال تقسیم کرد.
- ایمنی فعال
به مجموعه ویژگی‌ها و تجهیزات یک خودرو که در جلوگیری از بروز تصادف به راننده کمک می‌کنند، ایمنی فعال یک خودرو گفته می‌شود. مواردی نظیر طراحی سازه اتاق، سیستم تعلیق، ترمزها، چراغ‌ها، خوش دستی و هندلینگ، میدان دید، سیستم‌های کمکی نظیر ترمز ضد قفل، کنترل کشش، گردش چراغ‌ها در پیچ، سنسور باران، فرمان حساس به سرعت، هشدار خروج از لاین، انواع رادارها و حتی عملکرد سیستم تهویه در حفظ هوشیاری سرنشینان و طراحی صندلی‌ها نیز در این حوزه قرار می‌گیرد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که سلامت فنی وسیله نقلیه و عدم وجود نقص فنی نیز در محدوده ایمنی فعال قرار می‌گیرد.
- ایمنی غیر فعال
اگر به هر علتی ایمنی راه و مهارت راننده و تجهیزات فعال ایمنی خودرو نتوانند از بروز حادثه جلوگیری کنند، وظیفه حفظ جان سرنشینان خودرو و یا عابرین پیاده بر گردن ایمنی غیرفعال خودرو می‌افتد. در حقیقت ایمنی غیر فعال، آخرین قدم در حفظ امنیت است.
بحث برانگیزترین بخش مبحث ایمنی خصوصا در میان عموم مردم نیز همین ایمنی غیر فعال است. برخلاف تصور عموم مردم، یک خودرو هرچه محکم‌تر باشد، ایمن‌تر نیست بلکه هرچه قادر به جذب بیشتر انرژی در سازه خود و حفظ فرم محفظه سرنشین باشد، ایمن‌تر است. کیسه‌های هوا، کمربندهای ایمنی پیش کشنده با محدود کننده نیرو، قوطی‌های جاذب انرژی در نقاط مختلف بدنه و ... همگی در حوزه مبحث ایمنی غیر فعال قرار می‌گیرند. حتی مباحثی نظیر تطبیق سازه خودروهایی با ابعاد و وزن‌های مختلف، برخورد با عابر پیاده و مکانیزم مخابره وقوع تصادف به نیروهای امدادی و پلیس نیز شامل ایمنی غیر فعال هستند.
در نهایت با ترکیب این مباحث و مطالعه سیستماتیک بر روی آنها می‌توان تلفات سوانح جاده‌ای را کاهش داد؛ مسیری که کشورهای پیشرفته سال‌هاست در راستای آن گام برمی‌دارند. در قسمت‌های بعدی ایمنی به زبان ساده، بیشتر به جزئیات مباحث مرتبط با ایمنی خودرو و ترافیک می‌پردازیم.
استفاده از روش‌های نوین در آموزش مهارت رانندگی، در کاهش خطای انسانی بسیار موثر است
طراحی و مهندسی راه و جاده در نوع خود، دانشی پیچیده است
سال‌هاست که موسسات متعدد با انجام تست‌های مختلف، سطح ایمنی فعال و غیر فعال خودروهای مختلف را می‌سنجند
ایمنی غیرفعال، آخرین گام در راستای حفظ ایمنی است
نویسنده: عارف منظری
