به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، خودرو در حالی این روزها به پاشنه آشیل وزیر صنعت، معدن و تجارت تبدیل شده و حتی صحبت از استیضاح وی به دلیل چالش‌های خودرویی در میان است که مرور آمارهای بهار نشان می‌دهد اوضاع خودروسازی کشور در برخی بخش‌ها رو به بهبود رفته است.

استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت در شرایطی این روزها قوت گرفته که یکی از موضوعات موردانتقاد نمایندگان مجلس شورای اسلامی به رضا فاطمی امین، عملکرد خودرویی وی است. هرچند به نظر می‌رسد امضاکنندگان نامه استیضاح وزیر صمت، به کلیت کارنامه کاری فاطمی امین نقد دارند، اما آنطور که از اظهارات آنها بر‌می‌آید، یکی از دغدغه‌های اصلی‌شان صنعت و بازار خودرو است. این در حالی است که مرور کارنامه فصل نخست خودروسازان نشان می‌دهد با وجود پایداری برخی چالش‌ها و مشکلات، اقدامات مثبتی نیز انجام شده، به‌خصوص در حوزه محصولات ناقص. در آماری که توسط وزارت صمت اعلام شده، تولید خودرو در بهار امسال و نسبت به فصل مشابه سال گذشته حدود دو درصد کاهش را به خود می‌بیند، با این حال تعداد خودروهای ناقص به‌شدت افت کرده و به‌تبع آن، محصولات کامل رشدی اساسی داشته‌اند. در مجموع با در نظر گرفتن آیتم‌های تولید، خودروی ناقص، تحویل و تعهدات معوق، دو خودروساز بزرگ کشور تنها در بخش نخست (تولید) کاهشی جزئی را در بهار امسال تجربه کرده‌اند، اما در سایر بخش‌ها روندی رو به بهبود داشته‌اند.  

با توجه به آمار ارائه‌شده در کارنامه بهاری خودروسازان، می‌توان به چند نکته در مورد عملکرد خودرویی وزارت صمت اشاره کرد. هرچند طبق آنچه وزیر صمت اعلام کرده، تولید خودرو در فصل بهار حدود دو درصد در مقایسه با بهار 1400 کاهش پیدا داشته، با این حال اتفاق مثبت در این دوره کاهش قابل‌توجه خودروهای ناقص است. خودروهای ناقص محصولاتی هستند که به دلیل کسری قطعه در پارکینگ‌های خودروسازان دپو می‌شوند و تا زمانی که قطعات موردنیاز آن‌ها تامین نشود، امکان تجاری‌سازی نخواهند داشت. سال گذشته تعداد این خودروها به بالای 170هزار دستگاه رسید و حاشیه‌های زیادی را برای خودروسازان ایجاد کرد و کار حتی به تشکیل پرونده قضایی علیه آنها نیز کشید. در آن دوران، سیاست وزارت صمت این بود که آمار تولید خودرو ولو با محصولات ناقص، افزایش پیدا کند، اما در ادامه این سیاست تغییر کرد و وزیر به خودروسازان دستور داد تکمیل و تجاری‌سازی ناقص‌ها را در اولویت کاری خود قرار دهند. شروع سیاست جدید از زمستان سال گذشته بود و آن‌طور که آخرین آمارها روایت می‌کنند، در حال حاضر تعداد محصولات ناقص در هر دو خودروساز بزرگ کشور به زیر 45هزار دستگاه رسیده است.

  بنابراین رشد تولید خودروهای کامل و حذف تدریجی ناقص‌ها می‌تواند به عنوان نقطه مثبت در کارنامه بهاری خودروسازان در نظر گرفته شود، اتفاقی که به‌هر‌حال وزارت صمت پشت آن بوده است. در کنار این موضوع، تعهدات معوق خودروسازان نیز در مقایسه با بهار سال گذشته کاهش یافته و به تبع آن، تحویل خودروها هم رشد کرده است. بنابراین با فاکتور گرفتن از کاهش جزئی تولید و البته ایرادات کلی که در مورد کیفیت خودروها وجود دارد، خودروسازان وابسته به دولت توانسته‌اند در سه ماه ابتدایی امسال ضمن عبور نسبی از خودروهای ناقص، از تعهدات خود بکاهند و تحویل را افزایش دهند.

در مسئله تولید اما به نظر می‌رسد وزارت صمت در محاسبات خود دچار اشتباه شده و همچنان بر تیراژ یک‌میلیون و 600هزار دستگاهی تا پایان امسال اصرار دارد. احتمالا یکی از مواردی که مجلسی‌ها ذره‌بین خود را روی آن گذاشته‌اند، وعده‌ وی مبنی بر تولید یک‌میلیون و 600‌هزار دستگاهی خودروسازان در سال جاری است.  فاطمی امین پیش‌تر وعده تولید 3میلیون دستگاه خودرو در سال 1404 را نیز داده و تاکید کرده که یک میلیون از آن‌ها صادر خواهد شد. روندی که خودروسازان در حال حاضر در تولید دارند، نشان می‌دهد تحقق هدف تیراژ 6/ 1میلیون دستگاهی با تردیدهایی جدی مواجه است، مخصوصا اینکه طبق گفته خود وزیر صمت، تولید در سه ماه نخست امسال و نسبت به مدت مشابه سال گذشته دو درصد کاهش داشته، بنابراین قطعا از برنامه عقب است.

به نظر می‌رسد وزیر صمت برای آنکه خودروسازان را در مسیر تحقق هدف تولید امسال قرار دهد یا حداقل به آن نزدیک کند، باید ابزار رسیدن به آن را فراهم بیاورد، در غیر این صورت، وزیر صمت راهی ندارد جز اینکه اعلام کند از برنامه‌ریزی امسال عقب‌نشینی و آن را تعدیل خواهد کرد. رسیدن به تیراژ یک‌میلیون و 600هزار دستگاهی آن هم در‌حالی‌که یک فصل از سال بدون تحقق برنامه تولید گذشته، کار بسیار سختی به نظر می‌رسد و با وجود شرایط فعلی حتی شاید نشدنی باشد. آن‌طور که کارشناسان و فعالان صنعت خودرو می‌گویند، ابزار اصلی تحقق هدف تولید 6/ 1‌میلیون‌دستگاهی، نقدینگی است و اگر این نقدینگی تامین نشود، امکان دارد تولید حتی به‌اندازه سال گذشته (حدود یک‌میلیون دستگاه) نیز نرسد. یکی از راه‌های تامین نقدینگی موردنیاز خودروسازان اما اصلاح شیوه قیمت‌گذاری است، موضوعی که وزیر صمت به نوعی وعده آن را داد اما همچنان قیمت به صورت دستوری تعیین می‌شود.

در حال حاضر ستاد تنظیم بازار مسوولیت تعیین قیمت خودرو را بر عهده  دارد، ستادی که البته با گذشت سه ماه و ‌اندی از سال هنوز تکلیف قیمت جدید خودروها را مشخص نکرده است. آخرین‌بار آبان سال گذشته بود که ستاد تنظیم بازار مجوز افزایش 18درصدی قیمت را صادر کرد، اما ظاهرا ستاد فعلا برنامه‌ای در این بخش ندارد. این در حالی است که خودروسازان معتقدند اگر این داستان ادامه‌دار بوده و قیمت اصلاح نشود و نقدینگی موردنیاز به دست آنها نرسد، هدف امسال تولید هرگز محقق نمی‌شود. اما با توجه به عدم‌اصلاح قیمت و همچین وجود دیگر چالش‌ها بر سر راه تولید از جمله تحریم، راه دیگر این است که وزارت صمت برنامه‌ریزی تولید خود را تعدیل و اعلام کند با توجه به شرایط، امکان تولید یک‌میلیون و 600‌هزار دستگاه خودرو در سال جاری وجود ندارد.

با توجه به آمار سه‌ماهه تولید و اینکه فعلا اتفاق خاصی در حوزه تامین نقدینگی و رفع تحریم‌ها رخ نداده و قیمت هم اصلاح نشده، تعدیل برنامه‌ریزی می‌تواند تصمیم درستی از سوی وزارت صمت باشد. شاید از اول هم با توجه به تحریم‌ها و سیاست‌های دستوری در قیمت‌گذاری، برنامه‌ریزی تولید 6/ 1میلیون دستگاهی اغراق‌آمیز بود. به نظر می‌رسد وزارت صمت روی اصلاح قیمت (که شاید همه اختیار آن را در دست ندارد) و همچنین احیای برجام و لغو تحریم‌ها حساب باز کرده بود، اما فعلا هیچ‌کدام از این اتفاقات نیفتاده  است. فاطمی امین اما در کنار موضوع تولید، سه وعده مهم دیگر نیز داد، وعده‌هایی که تا به امروز به طور کامل محقق نشده‌اند. یکی از این وعده‌ها حذف قرعه‌کشی بود و دیگری تنظیم بازار خودرو و آن یکی هم ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو.

در حال حاضر وزارت صمت نه‌تنها قرعه‌کشی را به طور کامل حذف نکرده، بلکه با تجمیع فروش شرکت‌های خودروساز خصوصی و دولتی در سامانه یکپارچه فروش، به‌نوعی در امور شرکت‌های خصوصی نیز دخالت کرد. موضوع واردات خودرو نیز همچنان بلاتکلیف مانده و آیین‌نامه آن ابلاغ نمی‌شود. این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، واردات می‌تواند به تنظیم بازار خودرو کمک کرده و حتی قیمت را پایین بیاورد.  بنابراین وزیر صمت می‌تواند با ابلاغ هر چه زودتر آیین‌نامه واردات خودرو، اولا نظر مثبت نمایندگان مجلس را که به واردات اصرار دارند، جلب کرده و ثانیا در راستای عمل به وعده‌هایش قدم بردارد.

کارنامه بهاری خودروسازان
اما نگاهی بیندازیم به کارنامه خودروسازان در بهار امسال تا مشخص شود آنها در بخش تولید، محصولات ناقص، تعهدات معوق و تحویل خودروها چه عملکردی داشته‌اند. بنابر آماری که وزارت صمت ارائه داده، کل تولید خودروسازان در سه ماه امسال، حدود 209هزار دستگاه بوده است.  در مقایسه با بهار سال گذشته که تولید حدود 214هزار دستگاه بوده، خودروسازان حدود دو درصد کاهش تولید را تجربه کرده‌اند. اما نقطه عطف کارنامه خودروسازان در بهار، افت خودروهای ناقص و رشد تولید محصولات کامل است. طبق آمار، در سال گذشته تعداد محصولات ناقص خودروسازان به بالای 170هزار دستگاه رسیده بود، اما در حال حاضر کمتر از 43هزار محصول ناقص در پارکینگ‌های آنها وجود دارد.

این آمار نشان می‌دهد تعداد خودروهای ناقص در مقایسه با سال گذشته 76درصد افت کرده است. در مقابل اما تعداد خودروهای کامل در بهار پارسال کمی بیش از 43هزار دستگاه بوده، اما امسال به حدود 168هزار دستگاه رسیده است. بنابراین تولید خودروی کامل رشدی حدودا 290درصدی را به خود می‌بیند. همچنین آمار تحویل خودروها نیز در بهار امسال با رشدی 36درصدی به بیش از 246هزار دستگاه رسیده است. در مقابل، تعهدات معوق نیز 70درصد افت کرده، به نحوی که تعداد آن به کمتر از 22هزار دستگاه نزول کرده است. در نهایت اما تعداد کل تعهدات خودروسازان در سال جاری 480هزار دستگاه برآورد شده، حال آنکه این رقم در سال گذشته نزدیک به 598هزار دستگاه بود.