عصر خودرو- شامگاه یکشنبه، خبر افزایش قیمت محصولات پرتیراژ تولیدی دو خودروساز بزرگ کشور در سامانه «کدال» اعلام شد. رصد تحولات بازار خودرو نشان می‌دهد که افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها اثر ملموس و قابل توجهی بر این بازار نداشته و گسل قیمتی «بازار» و «کارخانه» را کاهش داده است. این خبر، موجب استقبال قابل توجهی از سهام خودرویی و دیگر سهام موجود در بازار سهام شد و شاخص بورس تهران رشد ۲درصدی را تجربه کرد.
به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، سهام دو خودروساز بزرگ کشور نیز با توجه به افشای این اطلاعات در کدال بسته شدند و در روز جاری بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهند شد. بنابراین، اصلاح قیمت‌ها و حرکت به سوی آزادسازی، نه تنها موجب افزایش محسوس قیمت‌ها در بازار نشده، بلکه سبب شده است صنایع بورس تهران نیز از اقبال قابل توجهی برخوردار شوند. به این ترتیب بازار سرمایه برای قرار گرفتن در مسیر رشد پایدار در فاز بعدی عملیات، به چرخش جدی دولت از سیاست‌های سرکوب‌گرایانه و اعمال قیمت‌گذاری دستوری چشم دوخته است.
دو خودروساز بزرگ کشور سرانجام پس از چند روز سکوت، مجوز افزایش میانگین 30درصدی قیمت را روی محصولات خود اعمال کردند و لیست به‌روزشده قیمت را در اختیار بورس گذاشتند.
دنیای اقتصاد سه روز پیش در خبری، خبر از موافقت وزارت صنعت، معدن و تجارت با افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروهای داخلی داد. در آن گزارش عنوان شد که وزارت صمت پس از درخواست انجمن خودروسازان ایران مبنی بر افزایش 70 تا 80درصدی قیمت کارخانه‌ای خودروهای داخلی، مجوز افزایش «30درصدی» (به صورت میانگین) را صادر کرد.
انجمن خودروسازان اواخر ماه گذشته در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور، خواستار صدور مجوز افزایش 70 تا 80درصدی قیمت خودروهای داخلی (محصولات ایران‌خودرو و سایپا) شد. این درخواست در کمیسیون اقتصادی دولت مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت وزارت صمت نیز با چراغ سبز این کمیسیون، چهارشنبه هفته گذشته مجوز افزایش قیمت میانگین 30درصدی محصولات دو خودروساز بزرگ کشور را صادر کرد.
مانند ماجرای قیمت خودروهای ارتقایافته (خودروهایی که مهر سال گذشته به نام محصول جدید، قیمت‌گذاری شدند) باز هم نه وزارت صمت و نه شورای رقابت هیچ‌کدام زیر بار ابلاغ قیمت‌های جدید نرفتند. به همین دلیل، با وجود اینکه وزارت صمت چهارشنبه گذشته افزایش 30درصدی قیمت را مصوب کرد، چند روز طول کشید تا قیمت‌ها ابلاغ شوند، آن هم نه توسط وزارت صمت (به عنوان مسوول قیمت‌گذاری خودرو) و شورای رقابت (به عنوان نهاد ناظر و تهیه‌کننده دستورالعمل قیمت خودرو). این بار نیز مانند مهر سال گذشته، خودروسازان شبانه و از کانال بورس، خبر افزایش میانگین 30درصدی قیمت محصولات خود را اعلام کردند.
افزایش میانگین 30درصدی قیمت خودروهای داخلی در حالی است که خودروسازان در نامه‌نگاری با معاون اول رئیس‌جمهور خواستار اعمال افزایش قیمت تا 80درصد شده بودند. «80درصد» رقم آشنایی برای افکار عمومی دنبال‌کننده اخبار بازار خودرو و همچنین خودروسازان است، چه آنکه در گذشته نیز موضوع افزایش 80درصدی قیمت خودرو مطرح شده بود.
اواخر سال 1401 بود که اعضای هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان در نشست خبری خود اعلام کردند شورای رقابت با افزایش قیمت 80درصدی خودروها موافقت کرده است. این خبر برای افکار عمومی شوکه‌کننده بود، ضمن آنکه واکنش‌هایی منفی را از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی دنبال داشت. این رقم آن‌قدر بزرگ بود که می‌شد حدس زد اجرایی نخواهد شد و در نهایت نیز همین اتفاق رخ داد.
محمد مخبر، معاون اول دولت سیزدهم، با وتوی مصوبه افزایش 80درصدی قیمت خودرو (به احتمال فراوان به واسطه هماهنگی با مسوولان شورای رقابت) میزان افزایش قیمت خودروها را تا میانگین 49درصد کاهش داد.
طبق ادعای خودروسازان و قطعه‌سازان، در صورت اعمال افزایش قیمت 80درصدی، قیمت خودروها از زیان خارج و سودده می‌شد. آنها معتقدند، اگر دخالت مخبر و کاهش 30درصدی میانگین افزایش قیمت رخ نمی‌داد، ضمن خروج خودرو از زیاندهی، مسیر اصلاح قیمت مستمر هموار و مقدمات آزادسازی در آینده نیز فراهم می‌شد. بااینحال، افزایش قیمت میانگین 49درصدی روی خودروها اعمال شد و پس از آن قیمت ها حدود 18 ماه فریز شد. البته در میانه این دوره، خودروسازان با استفاده از ابزار عرضه محصولات ارتقایافته توانستند عملا قیمت بخشی از محصولات خود را اصلاح کنند. بااینحال افزایش قیمت رسمی که شامل همه خودروها و طبق روال رسمی باشد، طی یک سال و نیم گذشته تنها دو بار اتفاق افتاده است.
افزایش قیمت 30درصدی اما هرگز به مذاق افکار عمومی خوش نیامده و آنها این اتفاق را اجحاف در حق خود می‌دانند. این مساله ناشی از خطاهای سیاستگذار است، چه در ماجرای دخالت در تعیین قیمت خودرو و چه در داستان فریز طولانی‌قیمت. در واقع دستوری کردن قیمت خودرو، خطای نخست سیاستگذار محسوب می‌شود که تبعات منفی زیادی را ایجاد کرد، از جمله رانتی شدن بازار، ایجاد تقاضای کاذب و جولان دلالان و واسطه‌گران. از طرفی، خودروسازان نیز (طبق ادعای خودشان) در زیان فرورفتند. افت کمی و کیفی خودرو از دیگر تبعات منفی خطای نخست سیاستگذار در حوزه قیمت خودرو است. اما سیاستگذار نه تنها خطای نخست خود را جبران نکرد، بلکه در پروسه قیمت‌گذاری نیز رفتاری را که از تبعات این سیاست بکاهد، پیش نگرفت. سیاستگذار می‌توانست در عین اصرار بر قیمت‌گذاری و ممانعت از آزادسازی قیمت، حداقل شرایط اصلاح مستمر قیمت را فراهم کند تا شهروندان با ارقام شوک‌آور (در اصلاح قیمت) مواجه نشوند. اصلاح مستمر قیمت می‌توانست حداقل سبب شود خودروسازان ادعای زیاندهی نکنند، ضمن آنکه فاصله با قیمت بازار نیز به‌تدریج کاهش پیدا می‌کرد.
تاثیر اصلاح قیمت بر بازار
اما افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها حالا این پرسش را ایجاد کرده که تاثیر آن بر بازار چه خواهد بود؟ تا لحظه تنظیم این گزارش، اتفاق شوک‌آوری در بازرا خودرو از ناحیه اصلاح قیمت کارخانه‌ای خودروها رخ نداده است؛ بااینحال ممکن است طی روزهای آینده، اثر این اتفاق، خود را در بازار نشان دهد. اما آیا منحنی قیمت خودرو در بازار نیز به اندازه میزان افزایش قیمت کارخانه بالا خواهد رفت؟
به نظر می رسد احتمال رخ دادن چنین اتفاقی چندان بالا نیست، به دو دلیل. نخست اینکه خبر غیررسمی افزایش قیمت خودرو از چند روز پیش در بازار منتشر شد و حتی گفته می‌شود این خبر روی رشد سهام خودرویی‌ها تاثیر قابل‌توجهی داشته است. منحنی قیمت خودروها در بازار نیز نشان از تحریک قیمت دارد، بنابراین مشخص است که اثرگذاری افزایش 30درصدی قیمت کارخانه‌ای خودروها، از چند روز پیش شروع شده و چندان ملموس نیز نبوده است. البته ممکن است حالا که افزایش قیمت خودروها رسما اعلام شده است و نرخ‌های جدید مشخص شده‌اند، قیمت‌ها در بازار نیز آپدیت شود، بااینحال بسیار بعید است رشد قیمت به اندازه اصلاح قیمت انجام‌شده در مبدا، باشد.
شاید اگر قرار بر تاثیرپذیری 100درصدی منحنی قیمت در بازار از قیمت کارخانه‌ای جدید خودروها بود، این موضوع طی این چند روز که خبر غیررسمی افزایش قیمت منتشر شده، خود را ملموس‌تر و محسوس‌تر نشان می داد. بااینحال، بازار خودرو واکنش هیجانی به اصلاح 30درصدی قیمت خودرو نداشته است.
نکته دیگر اینجاست که بازار خودرو در این سال‌ها معمولا از انتظارات تورمی و نوسان ارز پیروی می‌کرد، اما طی چند ماه گذشته، اثرپذیری خودرو از ارز کاهش یافته است. در واقع به نظر می‌رسد منحنی در بازار خودرو توان گذشته را برای رشد سنگین ندارد، از همین رو تعمیم افزایش 30درصدی قیمت کارخانه‌ای خودروها به نرخ بازار آنها، احتمال کمی دارد.
برخی فعالان بازار معتقدند اثر افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها بر بازار، نهایتا 10درصد خواهد بود و بسیار بعید است بازار کشش رشد قیمت 30درصدی را داشته باشد.
البته برای پاسخ دقیق به اینکه سرنوشت بازار خودرو پس از اعمال افزایش 30درصدی بر قیمت کارخانه‌ای خودروها چه خواهد شد، باید چند روزی صبر کرد تا قیمت‌ها در بازار به‌روز شوند.
به‌هر‌حال هرچند افزایش قیمت خودرو مطلوب مصرف‌کنندگان واقعی نیست، اما این نکته را نباید فراموش کرد که نفع و رانت ناشی از فریز و سرکوب قیمت، به جیب دلالان و واسطه‌گران می‌رود. از طرفی، تبعات منفی فریز و سرکوب قیمت، مانند افت کمی و کیفی تولید، متوجه مصرف‌کننده واقعی می‌شود.
البته از آن سو سیاستگذار که حکم به اصلاح قیمت کارخانه‌ای خودروها می‌دهد، باید شرایط لازم و کافی برای رقابتی شدن بازار را نیز فراهم بیاورد، از جمله اینکه اجازه واردات خود طبق رویه معمول را دهد.
در این صورت است که درجه انحصارگری خودروسازان داخلی کاهش می‌یابد و مصرف‌کنندگان واقعی حق انتخاب بیشتری در بازار خواهند داشت.
پاسخ خودروسازان به سوالات متقاضیان خرید خودرو
دو خودروساز بزرگ کشور بعد از افزایش رسمی قیمت خودرو، به برخی از پرسش‌های متقاضیان پاسخ دادند. در پاسخ به این سوال که آیا اصلاح قیمت صورت‌گرفته، مشمول خریدارانی که وجه کامل خودرو را پرداخت کرده‌اند، می‌شود یا خیر، تاکید کردند در صورتی که قرارداد منعقدشده با خریداران در قالب «فروش فوری» یا «فروش فوق‌العاده» باشد و وجه خودرو از سوی خریدار به صورت کامل پرداخت شده باشد، خودرو مشمول هیچ گونه اصلاح قیمتی نمی‌شود و با همان قیمت قبل، خودرو تحویل مشتریان داده خواهد شد.
در مورد کسانی که بخشی از بهای خودروی موردنظر خود را پرداخت کرده‌اند، سایپا اعلام کرد که در صورت انعقاد قرارداد پیش‌فروش با قیمت زمان تحویل با خودروساز و پرداخت بخشی از وجه خودرو، سهمی از قیمت خودرو که پیش‌پرداخت آن قبلا انجام شده، مشمول افزایش قیمت نخواهد شد و صرفا سهم باقی‌مانده مشمول اصلاح قیمت است و دستورالعمل مصوبه 473 شورای رقابت جهت این دسته از مشتریان اعمال خواهد شد. همچنین طبق اعلام ایران‌خودرو برای کسانی که فراخوان برای آنها ارسال شده، اما امکان واریز وجه در آن مقطع را نداشته‌اند، قیمت فروش بر مبنای قیمت زمان انعقاد قرارداد و واریز وجه لحاظ خواهد شد. همچنین این خودروساز اعلام کرد متقاضیانی که مشخصات آنان تاکنون از سوی ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده به مراکز اسقاط اعلام نشده تا برای ایجاد قرارداد و واریز وجه برای ایران‌خودرو ارسال شود، مشمول افزایش قیمت خواهند بود. سایپا نیز در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه فراخوان برای تعدادی از مشتریان ارسال شده، اما چون با خودروی درخواستی در سامانه یکپارچه مغایر بوده استقبال نشده و به همین دلیل واریز انجام نشده است، آیا افزایش قیمت شامل این افراد می‌شود، گفت: مطابق شرایط اعلام‌شده در اطلاعیه عرضه سامانه یکپارچه، ثبت‌نام در فهرست نوبت‌دهی، هیچ‌گونه تعهدی برای خودروساز ایجاد نکرده و تعهد پس از فراخوان واریز وجه و انعقاد قرارداد برای خودروساز ایجاد می‌شود، لذا مبنای قیمت در زمان انعقاد قرارداد خواهد بود.
پرسش دیگری که در ایران‌خودرو مطرح شده بود، این بود که آیا افزایش قیمت شامل افرادی که در قرعه‌کشی مهرماه ایران‌خودرو به صورت برنده اصلی و رزرو اعلام شده‌اند هم می‌شود؟ (با توجه به اینکه اعلام نفرات پیش از افزایش قیمت است.) این خودروساز بزرگ نیز پاسخ داده: تمامی برندگان اصلی قرعه‌کشی طرح عادی از مهرماه فراخوان شده‌اند و بر اساس بند سه تذکرات مهم اطلاعیه شماره یک سامانه ثبت درخواست خرید خودرو، عدم واریز وجه هر مرحله در مدت تعیین‌شده به منزله انصراف تلقی می‌شود. ضمنا با توجه به تکمیل ظرفیت عرضه توسط منتخبان اصلی، امکان فراخوان منتخبان رزرو نیز وجود نداشته است.
