به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از سنا، اگر عرضه خودرو در بورس کالا ادامه پیدا می‌کرد، امروز شرایط صنعت و بازار خودرو چگونه بود؟ این پرسشی است که می‌توان با تحلیل میزان تولید و درآمد خودروسازان در دو برهه زمانی عرضه و عدم عرضه خودرو در بورس، قیمت‌های بازار، میزان دسترسی مردم به خودرو و همچنین سیاست‌گذاری و طرح‌های فروش بلندمدتی که طی دو سال گذشته اجرایی شده به آن پاسخ داد.

عرضه خودرو در بورس کالا در پی نارسایی‌های شدید معاملات خودرو، اختلاف بسیار زیاد قیمت‌های اعلامی درب کارخانه (دستوری)، نرخ‌های بازار و همچنین صف‌های میلیونی خریداران در سامانه‌های قرعه‌کشی از 28 اردیبهشت 1401 آغاز شد اما با وجود نمایان شدن اثرات مثبت این عرضه‌ها در قیمت‌ها، شرایط بازار و دسترسی مردم به خودروی صفرکیلومتر، مخالفان رسمی و غیررسمی به صورت علنی و غیرعلنی مانع ادامه عرضه خودرو در بورس شدند که این اتفاق باعث شد تا نارسایی‌های گذشته نیز تا به امروز ادامه یابد.

بررسی آمار تولید و فروش ایران خودرو

بررسی آمار تولید و فروش شرکت ایران خودرو حاکی از آن است که در زمان عرضه محصولات این خودروساز در بورس کالا، شاهد افزایش تولید و فروش و به تبع آن درآمد حاصل از فروش این شرکت بودیم که اگر آن عرضه‌ها ادامه پیدا می‌کرد و تابلوی بورس به جای سامانه یکپارچه از سوی سیاست‌گذار انتخاب می‌شد، امروز نظاره‌گر روی دیگری از صنعت خودرو بودیم.

شرکت ایران خودرو در سال 1401 و همزمان با دوره‌ای که بخشی از محصولات این خودروساز در بورس کالا عرضه می‌شد، در مجموع بیش از 408 هزار دستگاه تولید و بالغ بر 415 هزار و 581 دستگاه خودرو نیز به ارزش تقریبی 125 هزار میلیارد تومان (همت) به فروش رساند، به عبارتی میزان تولید و فروش ایران خودرو در این دوره نسبت به دوره مشابه سال قبل از آن به ترتیب با 25 و 34 درصد افزایش همراه بوده که این اتفاق می‌توانست گامی موثر در کاهش زیان انباشته خودروسازان باشد.

با عرضه‌های مستمر محصولات ایران خودرو در بورس کالا مانند «هایما، تارا اتوماتیک و دستی، پژو 207 اتوماتیک و دستی و دنا پلاس دستی» سرانجام شاهد نمایان شدن اثرات رهایی از قیمت‌گذاری دستوری در این صنعت بودیم، به طوری‌که مدیرعامل وقت ایران خودرو در نشست اقتصادی خود در تاریخ 26 دی ماه 1401 اعلام کرد که با عرضه محصولات ایران خودرو در بورس کالا 2 هزار و 800 میلیارد تومان از زیان انباشته این شرکت کاسته شده است.

وی همچنین اعلام کرده بود که تحت تاثیر قیمت‌گذاری دستوری در سال‌های اخیر حداقل بیش از 350 هزار میلیارد تومان نفع از جیب ایران خودرو، سایپا و سهامدارانشان خارج شده اما به مرور این صنعت به دلیل بهره‌گیری از مکانیسم بازار سرمایه در حال احیا شدن است.

حتی ایران خودرو در شفاف‌سازی به طور صریح اعلام کرد که با عرضه محصولات این شرکت در بورس کالا، خریداران با قیمت‌هایی کمتر از بازار غیر رسمی به خودرو می‌رسند و در سمت مقابل شاهد جلوگیری از تحمیل زیان بیشتر و کاهش بدهی خودروسازان بوده‌اند و در مجموع خروج آن‌ها از بحران فراهم شده است.

نگاهی به روند عرضه خودروسازان در بورس کالا

پس از ماه‌ها گمانه‌زنی، سرانجام عرضه خودرو در بورس کالا از تاریخ 28 اردیبهشت 1401 آغاز شد. در ابتدا میزان خودروهای وارد شده به این بورس، چندان چنگی به دل نمی‌زد اما این عرضه‌ها از مردادماه رونق گرفت و طبق آمار تعداد خودروهای عرضه شده در بورس کالا در بازه زمانی مرداد و شهریور ماه به ترتیب 600 و 733 دستگاه خودرو بود.

در ادامه عرضه‌های انجام شده، از پاییز 1401 میزان عرضه خودروهای سواری در بورس کالا با افزایش چشمگیر همراه شد و تعداد عرضه‌ها در آبان ماه 2هزار و 522 دستگاه، آذر ماه به 13هزار و 848 دستگاه و در دی ماه به 30هزار و 913 دستگاه خودرو رسید.

به مرور با افزایش عرضه‌ها شاهد تاثیر مثبت این اتفاق بر بازار خودرو و نیز منصفانه شدن قیمت‌ها در بازار بودیم، به گونه‌ای که در بهمن و اسفند 1401 نیز به ترتیب 11هزار و 160 و 11هزار و 265 دستگاه خودرو در بورس کالا عرضه شد.

در مجموع در سال 1401، تعداد 68 هزار و 215 خودرو به ارزش 41 هزار و 564 میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفت، در این برهه زمانی تعداد 210هزار و 581 تقاضا برای خرید خودرو از بورس کالا وجود داشت.

دسترسی مناسب خریداران از سراسر کشور

بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال 1401، محصولات خودروسازانی از قبیل «بهمن‌دیزل، ایران‌خودرو، بهمن‌موتور، سایپا، سیبا موتور، آرین‌پارس‌موتور و کرمان‌موتور» بر روی تابلوی بورس کالا رفت و خودروهایی مانند «جک جی 4، جک اس 5، شاهین، هایما اس 5، هایما اس 7 و اس 7 سفارشی، هایما اس 8، تارا اتوماتیک و دستی، کی‌ام‌سی تی 8، پژو 207 دستی، اتوماتیک، فیدلیتی 5 و 7 نفره، دیگنیتی و لاماری» در این بازار مورد معامله قرار گرفتند و این اتفاق مثبت مشارکت 31 استان کشور را در خرید خودرو از طریق بورس کالا با خود به همراه داشت.

طبق آمارهای موجود، در سال 1401 بیش از 990 هزار دستگاه خودرو توسط 2 شرکت بزرگ خودروسازی سایپا و ایران خودرو تولید شد اما در مجموع 68 هزار دستگاه خودرو در بورس کالا مورد معامله قرار گرفت و طبق این آمار، کمتر از 7 درصد از کل فروش خودروی تولید شده در سال 1401 در بورس کالا عرضه شد.

بورسی شدن خودرو چه مزیتی داشت؟

نگاهی به معاملات 68 هزار و 215 دستگاه خودرو به ارزش 41 هزار و 564 میلیارد تومان در بورس کالا نشان می‌دهد که این حجم معامله با وجود آنکه محدود بود، اما اثرات بسیار ارزشمندی در صنعت و بازار خودرو داشته و رقمی معادل 15هزار و 800 میلیارد تومان سود به تولیدکنندگان خودرویی رسید که از قیمت‌گذاری دستوری رها شده بودند.

این خودروسازان موفق شدند محصولات خود را با نرخی بالاتر از قیمت دستوری و البته بسیار کمتر از قیمت‌های غیررسمی بازار به فروش برسانند که همین موضوع از عوامل اصلی تعادل بخشی به بازار خودرو در آن برهه زمانی بود.

این درحالی است که معادل 10 هزار میلیارد تومان از ارزش کل معاملات خودرو به سود مصرف‌کنندگان تمام شد؛ چراکه خریداران بورسی معادل 10 همت، خودرو را ارزان تر از نرخ های بازار آزاد خریداری کردند و حتی زودتر از شرایط قرعه کشی‌ها، خودرو تحویل گرفتند.

دست آخر؛ علاوه بر تولیدکننده و مصرف کننده برنده سوم و نهایی معاملات خودرو در بورس کالا دولت بود، چراکه سهم دولت از معاملات بورسی خودرو، یک هزار و 400 میلیارد تومان به عنوان درآمد مازاد شناسایی شده از طریق مالیات بر ارزش افزوده بود و به این ترتیب تنها بازنده معاملات خودرو در بورس کالا، دلالانی بودند که تمام تلاش خود را برای پابرجایی نظام قیمت گذاری دستوری و دولتی در صنعت خودرو بکار بردند.

احیای صنعت خودروسازی

با این تفاسیر، بسیاری از کارشناسان و حتی مسوولان ارشد اقتصادی معتقدند؛ اگر عرضه خودرو در بورس کالا تداوم پیدا می‌کرد و عده‌ای به جای سنگ‌اندازی به حمایت از این روش شفاف می‌پرداختند، بدون شک طبق تجربیات سایر صنایعی که سال‌ها است محصولاتشان را در بورس کالا عرضه می‌کنند، شاهد بهبود سودآوری خودروسازان، احیای این صنعت، رشد تولید و در نهایت نفع سهامداران و مصرف کنندگان خودرو بودیم.