عصر خودرو- هرچند هنوز نتایج مذاکرات ایران با کشورهای اروپایی و البته اروپایی‌ها با آمریکا در زمینه چگونگی ادامه برجام و آینده روابط بین‌المللی ایران مشخص نیست اما در این میان، نتیجه این مذاکرات به هر سویی که برود می‌توان آن را یک فرصت برای صنعت خودروسازی ایران دانست، فرصتی که البته در صورت نا آمادگی این صنعت به یک تهدید بزرگ تبدیل خواهد شد.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» ، پس از سال‌های پر چالش 91 و 92 و تأثیر بالای تحریمها، شاهد افت محسوس در تولید،کیفیت و البته افزایش قیمت خودرو بودیم و در همین زمان شرکتهای معتبری همچون بنز، ولوو، پژو و هیوندای بازار ایران را ترک کردند. این خالی شدن بیشه از شیران صنعت خودرو، میدان را برای یکه‌تازی چینی‌هایی باز کرد که سودای تصرف بازار پرسود ایران را داشتند و می‌خواستند تا تولیدات خود را با ذائقه مصرف‌کنندگان ایرانی بیازمایند و البته با عرضه مدلهای متنوع و قیمت‌های رقابتی و شرایط فروش مناسب توانستند جای پای خود را در بازار ایران محکم کنند.
اما با آغاز دوران پسابرجام، درهای اقتصاد جهانی تا حدی به روی تولیدکنندگان این حوزه باز شد و برندهای بین‌المللی جرات ورود مجدد به بازار ایران را یافتند. از جمله این شرکت‌ها می‌تواند به سیتروئن، پژو و فولکس واگن اشاره کرد که ریسک فعالیت مجدد را پذیرفته و قراردادهای مهمی را با طرف‌های داخلی به ثبت رساندند ضمن آنکه رنو هم توسعه فعالیت‌های خود را در ایران آغاز کرد. اما در این میان شرایط که می‌رفت بهبود یابد، با خروج آمریکا از برجام و درنتیجه اعمال فشار بر روی سایر کشورها در جهت خروج از ایران، باعث شد تا سؤال مهمی ایجاد شود که آیا شرایط سال‌های گذشته دوباره در حال تکرار است؟
تهدیدی که می‌تواند به فرصت تبدیل شود
برخی بر این باور هستند که خروج امریکا و درنهایت خروج تدریجی کشورهای اروپایی و حتی چین از بازار دادوستد با ایران، باعث ایجاد دشواری در راه تأمین قطعات و فناوری خواهد شد و صنعت خودرو را با افت شدید مواجه می‌سازد. برخی دیگر اما مدعی هستند که لغو احتمالی برجام، می‌تواند بهترین فرصت را برای تولیدکنندگان داخلی به وجود آورد تا با تمرکز بر طراحی و تولید ملی، ایران از وابستگی به برندهای بین‌المللی بی‌نیاز سازد. تجربه سال‌های گذشته صنعت خودرو چه با حضور رقبای خارجی قدرتمند و چه بدون آنها نشان داده است عزم راسخی برای یک حرکت انقلابی و استراتژیک در صنعت خودرو وجود ندارد و فرصت شمردن خروج برندهای جهانی، تنها زمانی دارای اعتبار است که تفکر استراتژیکی در نهادهای مسئول و تصمیم‌ساز شکل گیرد و در غیر این صورت شاهد عقب‌ماندگی بیشتر نسبت به پیشرفت سریع و مستمر جهانی خواهیم بود.
فعالان صنعت خودرو به‌خوبی می‌دانند که پاشنه آشیل صنعت خودرو را می‌توان در موارد ذیل به‌وضوح مشاهده کرد.
مدیریت
مهمترین عامل درراه پیشرفت یک صنعت را می‌توان مدیریت آن نام برد که تخصیص منابع و سازمان‌دهی تمام انرژی‌های سازمان را رهبری میکند می‌تواند قلب تپنده صنعت باشد. مدیریتی که در سال‌های اخیر در بعضی موارد با معیارهای بسیار متفاوت از انتخاب منطقی و کارشناسی انجام شده و بعضاً رنگ و بوی سیاسی هم به خود گرفته و درنتیجه در ردهای پایین‌تر شرکتهای تولیدکننده داخلی هم نمود عینی پیدا کرده است. همه می‌دانند که ایران مهد تولید نوابغ علمی و مدیران لایق است که یا در شرکتهای معتبر جهان مشغول بکار هستند و یا برخی با بی‌مهری و نادیده گرفته شدن، کنج عزلت گزیده و عرصه‌ای برای به کار گرفتن نبوغ علمی و عملی خود نیافته‌اند. نقش سازمان‌هایی همچون سازمان مدیریت صنعتی در شناسایی، آموزش و معرفی مدیران و پرسنل مفید برای شرکتهای تولیدکننده داخلی را می‌توان بسیار پررنگ قلمداد کرد.
قطعهسازی
رتبه دوم در مؤلفه‌های لازم برای پیشرفت در حوزه صنعت خودرو، صنعت قطعهسازی است که در چهار دهه اخیر با وجود نوسانات و ناملایمات بازار و شرایط تحریم‌های ظالمانه رشد نسبتاً کندی کرده است.
پازل مهمی که به‌عنوان زیرساخت صنعت خودرو از آن یاد می‌شود و همه می‌دانند که پیشرفت استراتژیک خودرو بدون تأمین‌کنندگان قدرتمند امکان نخواهد داشت. پیشرفت کمی و کیفی در این حوزه را بایستی از برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های تسهیل‌کننده و حمایتی سازمان‌هایی چون وزارت صنایع توقع داشته باشیم که می‌تواند موانع پیشرفت را از طرق مختلف تسهیل سازد. ساختمان صنعت خودرو بدون ستون‌های قدرتمند و مستحکم قطعهسازی، بسیار متزلزل خواهد بود. ارتباط مراکز علمی کشور (دانشگاه‌ها) با صنعت نیز امری است که در سال‌های اخیر بیشتر جلوه مسئولیت اجتماعی به خود گرفته است تا استفاده عملی از نبوغ و خلاقیت نسل جوان آموزش دیده. این امر می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری در شکل‌دهی به آینده صنعت خودرو و بخصوص قطعهسازی به وجود آورد. بی‌شک داشتن قطعه سازانی در تراز جهانی نقطه اتکایی برای صنعت خودرو است تا بتواند پیشرفت‌های چشمگیری را رقم زده و باعث کم شدن نیاز از کشورهای دیگر شود.
طراحی و مهندسی
اساتید رشته‌های همچون طراحی صنعتی، مکانیک و ... در بالاترین سطح کیفی و کمی در دانشگاه معتبر ایران هرساله جوانان خلاقی را آموزش داده و روانه بازار کار میکند؛ اما کمتر شاهد سرمایه‌گذاری روی این سرمایه‌های انسانی خلاق هستیم. طرح‌هایی که بعضاً در مسابقات جهانی معتبر برنده جوایز علمی می‌شوند و پیشنهادهایی که برای این مبتکرین جوان ایرانی سرازیر می‌شوند. آنچه بدیهی است، واژه فرار مغزها، ریشه‌هایی دارد که بایستی مورد بررسی موشکافانه قرار گیرد. به‌عنوان مثال طراحان بزرگی همچون نادر فقیه زاده که به‌عنوان طراح ارشد شرکت BMW آلمان سالها است که درنتیجه اعتماد و حمایت عملی مدیران این برند خوش‌نام باورایایی، شاهکارهایی همچون سری 6 و 7 را طراحی کرده است؛ درواقع می‌توانست در ایران نیز برای تولیدکنندگان کشورش این سطح بالای طراحی را انجام دهد. پیشرفت در حوزه پلتفرم، پیشرانه، طراحی داخلی و ... تنها زمانی محقق می‌شود که نیازهای منابع انسانی کارآزموده، موردبررسی دقیق قرار گیرد و روی طرح‌های آینده‌پژوهانه آنها سرمایه‌گذاری لازم صورت گیرد.
آنچه که بدیهی است پیشرفت کل صنعت خودرو را نمی‌توان تنها در یک قالب بزرگ جستجو کرد و همچنین نمی‌توان آن را به حضور و یا عدم حضور رقبای معتبر خارجی گره زد. نقاط ضعفی که در طی چند دهه ایجاد شده، یک‌شبه قابل حل نیست و نیاز به برنامه‌ریزی استراتژیک دارد. شاید نبود یک سازمان که صرفاً موظف به برنامه‌ریزی و پیگیری روند پیشرفت صنعت خودرو است، به‌خوبی حس می‌گردد. صنعتی که می‌تواند به‌عنوان یکی از چرخهای اصلی کشور باعث پیشرفت و شکوفایی اقتصادی کشور شود.
سخن پایانی
درواقع نمود عملی شعار حمایت از تولید ملی را تنها زمانی می‌توان تجسم کرد که برنامه استراتژیک صنعت خودرو توسط بهترین مدیران و تصمیم سازان کشور تدوین شده و عزم راسخی برای اجرای آن وجود داشته باشد، برنامه‌ای که با توجه به ظرفیت‌های تولید داخل، نیروی انسانی خلاق، نیاز بازار داخلی و منطقه، تجربیات نمونه‌های موفق جهانی و ... نوشته شده باشد و نه برنامه‌ای که با تغییر دولت یا مجلس تغییر کرده یا دستخوش تغییرات شود.
نویسنده: مرتضی پورحسین
